Premier Dick Schoof betreedt deze week het wereldtoneel. Vanaf dinsdag is hij in Washington D.C. voor een NAVO-top. Maandag trapte hij af in Brussel, waar hij onder anderen voorzitter Von der Leyen van de Europese Commissie ontmoette. De sfeer was "buitengewoon goed", aldus Schoof.
De vraag is hoe lang die sfeer zo blijft. Het nieuwe kabinet heeft een stevige wensenlijst voor de Europese Unie. "Dat heeft wel wat wenkbrauwen doen optrekken in Brussel", zegt oud-topdiplomaat en -minister van Buitenlandse Zaken Ben Bot. "Diplomaten zeggen: jullie zijn zo'n loyale bondgenoot, maar nu horen we oorlogszuchtige taal vanuit Den Haag."
'Rutte was EU-bekeerling'
Schoofs voorganger had in de loop der jaren een uitstekende reputatie opgebouwd bij de Europese leiders, zegt Bot. "Mark Rutte was aanvankelijk wat aarzelend over Europa. Maar hij is bekeerd. Hij stond bekend in Brussel als de man die echt de eindjes aan elkaar kon knopen, compromissen kon maken."
Jarenlange ervaring helpt een politicus om dingen in Brussel binnen te slepen, zegt lector Europese Studies Mendeltje van Keulen. "Rutte kreeg dat Europese spel heel goed in de vingers door het heel vaak te spelen. En het helpt natuurlijk ook om een politiek dier te zijn."
Nederland wordt binnen de EU heel serieus genomen en heeft een grote stem in besluitvorming, zegt Van Keulen. "Rutte vertegenwoordigde de vijfde economie van de eurozone. Wij zijn in Brussel een macht om rekening mee te houden. We zijn niet zomaar een kleine lidstaat."
Sta je open voor een compromis? Zo niet, dan zullen ze in Brussel je de oren wassen.
Maar Bot en Van Keulen vrezen dat Nederland die invloed kan gaan verspelen. De belangrijkste punten uit het hoofdlijnenakkoord van het nieuwe kabinet moeten via de Europese politiek behaald worden. Zo wil Nederland soepelere landbouwregels en een uitzonderingspositie op het EU-asielbeleid. Daarnaast wil de coalitie minder geld afdragen aan Brussel.
Bot: "Ik maak mij zorgen over de Nederlandse opstelling. Wij behoren tot de groep landen die altijd bereid zijn om water bij de wijn te doen en tot een oplossing te komen. Waar men nu vooral naar zal kijken is: blijft die houding of komt er een draai?"
Schoof heeft "iets uit te leggen", zegt Van Keulen. "Hij is representant van een nieuwe politieke coalitie die wel wat wenkbrauwen heeft doen optrekken in Brussel."
Een harde opstelling in Brussel kan averechts uitpakken. Bot: "Het kan misgaan. Ik ben bang dat op een gegeven ogenblik de lijn zo hard wordt dat je afgestraft wordt. Schoof moet absoluut niet gelijk al z'n gelijk willen halen. Hij moet niet gelijk beginnen met het hardste standpunt op tafel te leggen."
Mensenwerk
Wil Schoof wat voor elkaar krijgen, dan moet hij vooral de Europese hoofdrolspelers en hún wensen goed leren kennen, zegt Van Keulen. "Welke dossiers liggen er op tafel die jou zorgen baren, maar die ook erg spelen in Lissabon, in Athene? Door die nieuwsgierigheid en door te proberen om je ook te verplaatsen in de gesprekspartner kun je zoeken naar oplossingen die jou ook helpen. Europa is mensenwerk. Dat is het handwerk dat Dick Schoof zal moeten gaan leren de komende tijd."
Bot: "In Brussel telt maar één ding. Met welke boodschap zit jij daar aan tafel? Hoe verdedig je die boodschap? Sta je open voor een compromis of niet? Zo niet, dan zullen ze je de oren wassen."
Schoof ziet in ieder geval mogelijkheden om te onderhandelen over migratie en landbouw en bezwoer dat de gesprekken maandag "nuttig" waren. "Het perspectief van de landbouwsector is iets wat niet alleen maar een Nederlands probleem is. Er is echt de ruimte om daar het gesprek met elkaar over aan te gaan."
