Zagen we de afgelopen dagen het begin van een gevaarlijke nieuwe vriendschap? De Russische president Vladimir Poetin bezocht zijn Noord-Koreaanse "kameraad" Kim Jong-un. De mannen sloten een akkoord om de banden te verstevigen.
Tegen beide landen lopen een hoop westerse sancties, en de twee leiders willen graag uitstralen dat ze prima zonder het Westen kunnen. "Dit akkoord kan best wel eens een flinke stap zijn in de creatie van een andere wereldorde die niet om de Verenigde Naties draait", zegt Korea-expert Remco Breuker (Universiteit Leiden).
Trump
Niet zo lang geleden zocht Kim juist nog toenadering tot het Westen. In 2019 zette Donald Trump zelfs voet op Noord-Koreaanse bodem, als eerste Amerikaanse president ooit. Maar de ontmoetingen tussen Trump en Kim liepen op niets uit.
"Een gemiste kans", zegt Jenny Town, Noord-Korea-expert bij de Amerikaanse denktank Stimson Centre. "Kim was toen echt bereid om over het Noord-Koreaanse kernprogramma te onderhandelen in ruil voor afzwakking van de sancties." Tot zulke afspraken kwam het nooit.
Kim moest vervolgens "gedesillusioneerd" op zoek naar andere bondgenoten om de economie overeind te houden tijdens de coronacrisis. "De pandemie is echt moordend geweest voor het land", zegt Breuker. "Kim erkent zelfs publiekelijk dat er veel weerstand is gekomen in de samenleving tegen de lage levensstandaard."
Kim koos voor een nieuwe strategie, zegt Town: "Niet proberen verlichting van de sancties te krijgen, maar zoeken naar partners die willen samenwerken in weerwil van die sancties."
Miljoenen granaten
Ondertussen was ook Rusland naarstig op zoek naar een nieuwe bondgenoot, eentje die munitie kan leveren voor de oorlog in Oekraïne. En laat munitie nou datgene zijn wat Noord-Korea wél in overvloed heeft. Volgens Zuid-Korea leverde Noord-Korea sinds vorig jaar al miljoenen artilleriegranaten aan Rusland.
Noord-Korea krijgt er levensmiddelen, brandstof en wapens voor terug. Kim wil graag geavanceerde wapens en wapentechnologie, maar experts denken dat Poetin huiverig is om die te leveren. Hoe dan ook: het bondgenootschap is grotendeels uit nood geboren. "De basis van de relatie is transactioneel", zegt Noord-Korea-onderzoeker Edward Howell (Universiteit van Oxford). "Dat de banden zo goed zijn, ligt alleen aan de invasie in Oekraïne."
Van een volwaardige militaire alliantie is volgens Howell geen sprake. De munitie die Noord-Korea levert is bovendien van matige kwaliteit. "Dat Poetin de hulp van Kim nodig heeft, laat zien hoe geïsoleerd en wanhopig hij is."
Maar de Noord-Koreaanse munitie geeft Rusland wel de tijd om de eigen productie op te voeren. De samenwerking is dan ook zeker "problematisch voor de NAVO en natuurlijk voor Oekraïne", zegt Town.
Bovendien is de symboolwerking van Poetins bezoek belangrijk, zegt Howell. "Het onderstreept dat Rusland en Noord-Korea op elkaar kunnen rekenen. De boodschap aan het Westen is: wij vormen een anti-Amerikaanse coalitie." Die boodschap past goed in Poetins streven naar een wereld waarin het Westen niet meer centraal staat.
Rommelige driehoeksrelatie
De grote vraag is wat China gaat doen. Poetin wil president Xi Jinping graag in zijn kamp, maar die opereert heel voorzichtig op het wereldtoneel. "Rusland wil een alternatieve, multipolaire wereldorde creëren, maar de Chinezen willen echt onderdeel blijven van het internationale systeem en daarin een leidende rol spelen", zegt Town. "De strijd met het Westen die Rusland zegt te voeren, is niet in het belang van China."
Noord-Korea is voor z'n voortbestaan voor een groot deel afhankelijk van China, en China houdt dat graag zo. Beijing beschouwt Noord-Korea namelijk als buffer tegen Zuid-Korea, een militaire bondgenoot van de VS. Boven alles wil China veiligheidsrisico's uit de weg gaan. Recent steunde China een oproep om het Koreaanse eiland te denucleariseren, tot ongenoegen van Kim.
Om de verhoudingen nog wat rommeliger te maken: Zuid-Korea is weer een belangrijke handelspartner van Rusland, "veel belangrijker dan Noord-Korea", zegt Breuker. "Poetin zei een paar dagen geleden nog dat hij er alles aan zal doen om de relatie met Zuid-Korea goed te houden. Hij hoopt dat de Noord-Koreaanse wapenleveranties de relatie met Zuid-Korea niet zullen verstoren. Dat is wel een heel lastige opgave, denk ik."
De driehoeksrelatie tussen China, Rusland en Noord-Korea vormt dus zeker nog geen overtuigend, anti-westers bondgenootschap. Maar de samenwerking tussen Rusland en Noord-Korea en de onderlinge wapenhandel is een feit. Town: "We moeten de impact daarvan niet onderschatten."
