Het Internationaal Energie Agentschap (IEA), een belangrijke denktank van westerse landen, maakt zich zorgen over energiebedrijven die te weinig werk maken van de overstap naar duurzame energiebronnen. Directeur Fatih Birol is "voorzichtig optimistisch" over het halen van de klimaatdoelen, maar hij vindt dat oliebedrijven nog te weinig doen.
"Er gaapt een grote kloof tussen wat ze zeggen, welk imago ze willen creëren en hoeveel investeringen ze daadwerkelijk op tafel leggen", zegt Birol tegen Nieuwsuur. Opvallend, want eerder werd de IEA - ooit opgericht om te zorgen voor genoeg olie in tijden van nood - zélf beticht van het vertragen van de energietransitie.
Groene groei
Voor Birols voorzichtige optimisme is genoeg reden. De opmars van zonne- en windenergie wereldwijd gaat razendsnel. In rijke westerse landen werd in 2023 voor het eerst meer elektriciteit opgewekt met schone energie dan met vervuilende fossiele brandstoffen.
Groen is fossiel dus aan het inhalen, en wereldwijd is de piek van de CO2-uitstoot aanstaande. Dat komt niet uit de lucht vallen. Al een aantal jaar komen er op razendsnel tempo windparken en vooral zonnecapaciteit bij.
Het IEA onderschatte die opkomst van zonne-energie jaar na jaar, telkens overtrof de groei de verwachtingen.
Kijk maar naar de donkerblauwe lijn:
Die onderschatting was niet zonder gevolgen, zeggen critici. Landen en bedrijven luisteren goed naar de adviezen van het IEA, en door de wel érg conservatieve visie zouden die er onterecht vanuit zijn gegaan dat het nog lang lucratief zou zijn om geld te stoppen in fossiel. Daarmee zou het IEA de energietransitie hebben vertraagd.
Maar volgens het IEA interpreteerden de critici de scenario's verkeerd; het zijn geen toekomstvoorspellingen, maar verwachtingen gebaseerd op bestaand beleid. In 2020 voegde de IEA ook voorgenomen beleid toe aan zijn belangrijkste model, maar nog altijd is dat scenario bedoeld als "spiegel voor alle bestaande plannen en om de consequenties ervan te illustreren". Oftewel: niet als voorspelling.
China
Birol geeft nog een extra verklaring voor de verschillen tussen de IEA-scenario's en de werkelijkheid: China. Het land is het meest vervuilende ter wereld én de grote aanjager van de wereldwijde groei van zonne-energie. Het publiceert echter weinig betrouwbare cijfers. Birol: "China maakt groene technologieën betaalbaar voor de rest van de wereld. Maar natuurlijk is het voorspellen van Chinese beleidsbeslissingen niet de gemakkelijkste zaak."
In deze video leggen we uit hoe China klimaatkampioen werd maar ook dat er nog flinke obstakels zijn naar een groene toekomst:
Inmiddels kan van het IEA niet meer gezegd worden dat het de potentie van zon en wind negeert. Tegenwoordig is het doel van de adviesorganisatie naar eigen zeggen "het zorgen voor betrouwbare, betaalbare en schone energie".
Birol: "Schone energie ontwikkelt sneller dan veel mensen zich realiseren. Vorig jaar was 80 procent van alle nieuwe energiecentrales hernieuwbaar. Maar het moet nog sneller als we klimaatverandering voldoende willen aanpakken."
Hij wijst vooral naar de rol van energiebedrijven. "De leiders van die bedrijven praten veel over klimaatverandering in hun toespraken, maar doen vervolgens weinig. Vorig jaar ging maar 2,5 procent van al de investeringen van de olie- en gassector naar schone energie."
Zijn zorg wordt gedeeld door andere energie-experts. "Het uitfaseren van fossiel gaat langzamer dan ik had verwacht", zegt Jan Rotmans, hoogleraar energietransitie en duurzaamheid aan de Erasmus Universiteit. "Er zijn nog steeds hardnekkige oliebedrijven, de ExxonMobils, BP's en Shells van deze wereld, die toch blijven boren naar nieuwe olie. Dat had ik niet verwacht. Want eigenlijk heb je geen verdienmodel meer."
