WHO slaat alarm over vogelgriep, al is kans op nieuwe pandemie klein

Virologen en zoölogen hebben grote zorgen over vogelgriep, nu in Amerika koeien en een mens zijn besmet. Ook de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vreest dat het virus steeds beter in staat zal zijn om mensen te besmetten.

Volgens experts is de kans dat vogelgriep net als corona uitgroeit tot een pandemie nog altijd zeer klein. Al is die wel een klein beetje groter geworden na het nieuws uit Amerika.

Virologen en zoölogen pleiten voor extra voorzorgsmaatregelen. Want het mag in Nederland dan rustig zijn qua virusverspreiding, ons land zit vol met koeien en geiten. Als het virus hen bereikt kan dat grote gevolgen hebben.

Experts waarschuwen er al jaren voor: na corona is het wachten op de volgende zoönose; een infectieziekte die overspringt van dier op mens.

WHO-onderzoeker Jeremy Farrar zette die vrees deze week kracht bij: "De grote zorg is dat het virus evolueert en het vermogen ontwikkelt om mensen te besmetten. En dan uiteindelijk in staat is van mens op mens over te gaan."

Toch verwacht viroloog Thijs Kuiken van het Erasmus MC niet dat de volgende pandemie voor de deur staat. Hij benadrukt dat dit virus al decennia bestaat.

"In ruim 25 jaar heeft het nog geen pandemie veroorzaakt. Maar het feit dat het virus overgegaan is naar een diersoort die heel veel voorkomt over de hele wereld en die heel dicht contact heeft met mensen, maakt het risico wel weer een klein beetje groter."

Oorsprong in China

Vogelgriep ontstond in de jaren 90 op een ganzenbedrijf in China. Daarna sprong het over op wilde vogels, die het naar het Midden-Oosten, Afrika en Europa brachten.

In 2021 kwam het virus in een stroomversnelling. Bij pluimveebedrijven in Nederland zijn de afgelopen jaren bijna 7 miljoen dieren geruimd. Wereldwijd vallen in het wild ook steeds meer slachtoffers, zoals vossen in Frankrijk en pinguïns op Antarctica.

Daar kwamen de melkkoeien in Amerika vorige maand bij. Een dierenarts merkte op dat op sommige melkveebedrijven veel katten stierven. Daarop nam hij monsters van koeien, en die waren tot verrassing van veel virologen positief.

De eerste koeienbesmetting werd ontdekt in Texas, inmiddels is bekend dat op tientallen boerderijen door het hele land koeien positief zijn. Hun melk is veilig, mits die wordt gepasteuriseerd.

Een mens die contact had met de besmette melkkoeien raakte ook geïnfecteerd. Van mens-op-mensbesmettingen is vooralsnog geen sprake.

Het nieuws over de Amerikaanse koeien zorgde voor veel verbazing bij Arjan Stegeman, Hoogleraar gezondheidszorg landbouwhuisdieren van de Universiteit Utrecht. "Als iemand een jaar geleden tegen mij gezegd zou hebben dat koeien besmet zouden raken, zou ik hem voor gek verklaard hebben."

Want tot nu toe raakten vooral roofdieren geïnfecteerd. Die eten vogels die zijn overleden aan vogelgriep. Koeien doen dat in principe niet.

Waarom zijn ze dan toch besmet? "Dat is een heel goede vraag. We weten het niet precies, maar het meest waarschijnlijk is dat het via voer of drinkwater is gebeurd."

Koeien ruimen?

Als op een Nederlandse boerderij besmette kippen zijn, worden preventief alle soortgenoten daar geruimd om de kans op verdere verspreiding te verkleinen. Maar Amerika liet de besmette koeien in leven. Zij waren na een paar weken hersteld van het virus.

In Nederland zijn nog geen afspraken gemaakt over wat te doen bij besmette koeien of geiten. Thijs Kuiken denkt dat we net als Amerika die dieren in leven kunnen houden. "Want dieren die een besmetting door hebben gemaakt, zijn vrij van het virus en dus ook immuun."

Beter zicht op het virus

Een team van deskundigen wil dat het kabinet beter onderzoekt of vogelgriep ook al Nederlandse herkauwers heeft bereikt. Dat zou kunnen door bloedmonsters te bekijken van zoogdieren die zijn overleden in gebieden waar veel vogels leven.

Het is nog niet bekend of dat onderzoek er daadwerkelijk komt. Wel zegt Diergezondheidsdienst Royal GD dat Nederland een goed werkend systeem heeft om dieren zoals runderen, schapen en geiten te monitoren. "Wij achten de kans dat er op dit moment vogelgriep rondgaat bij runderen in Nederland zeer klein."

Diergeneeskundige Stegeman hoopt dat wetenschappers snel ontdekken hoe het kan dat het virus verspreidt tussen koeien. "Want op het moment dat we dat begrijpen, kunnen we ook nagaan of we daar iets aan kunnen doen om het in te dammen."