Door de oorlog in Oekraïne en de oorlogstaal uit Moskou verhogen veel Europese landen hun defensiebudgetten. Ook in Nederland, en dat gebeurt zonder veel tegenspraak. Experts zeggen: "De nieuwe wapenwedloop tussen de NAVO en Rusland is een feit."
Waar leidt dat toe en hoe zal een wedloop eindigen? Dat vragen we aan een vredesorganisatie, een militair historicus en aan een oud landmacht-commandant.
"Ja, we zitten in een wapenwedloop. Ik zou bijna zeggen: een ouderwetse, volledige wapenwedloop", zegt oud-commandant der Landstrijdkrachten Mart de Kruif.
Rusland breidt zijn legers uit, ook buiten Oekraïne. Volgens de Russische president Vladimir Poetin is dat noodzakelijk. "We moeten versterken, ter neutralisatie van de uitbreiding van de NAVO in onze richting", zei hij eerder. De Russische defensie-uitgaven zijn sinds de inval in Oekraïne fors verhoogd: met ruim de helft naar 4 procent van de totale Russische economie.
Massa en kwaliteit
Europese landen zijn bezig met een inhaalslag, uit angst dat ze een Russische aanval op eigen kracht niet af kunnen slaan. Als de Amerikanen onder een nieuwe president - mogelijk Donald Trump - besluiten uit de NAVO te stappen, dan moet ook Nederland de defensie-uitgaven verdubbelen, zei demissionair minister van Defensie Kajsa Ollongren vorige maand in Nieuwsuur.
"Het is massa, hoeveelheid: dus wie maakt de meeste granaten voor de kanonnen? Maar het is ook kwaliteit: wie is het eerste met een drone? Wie is het eerste met een onderwaterdrone? Wie is het eerste met nieuwe kruisraketten", zegt De Kruif. Veel alternatieven ziet hij niet. "Het lijkt erop dat Poetin alleen maar naar macht luistert, dus daar moet je ook macht tegenoverstellen. Anders gaat hij waarschijnlijk door."
De vijand wordt alleen maar duivelser, nog slechter.
Dat tegen elkaar opbieden, is in de geschiedenis wel vaker helemaal verkeerd afgelopen. Bijvoorbeeld in de Eerste Wereldoorlog, toen twee machtsblokken begin vorige eeuw na een lange aanloop de strijd met elkaar aangingen. Met tientallen miljoenen doden en gewonden tot gevolg.
Militair historicus Christ Klep ziet de parallellen. "Ten eerste de ongelooflijk hoge inzet. We spreken over een existentiële inzet. Alle twee de partijen zeggen nu eigenlijk dat het gaat om het voortbestaan van hun systeem, niet alleen van hun land."
Een tweede parallel ziet Klep in de gedachte dat wapens iets kunnen oplossen. "Dat is de sleutel tot een nieuwe wapenwedloop." De derde parallel is volgens Klep de gedachte dat de gemoederen en de emoties in de loop van het conflict zullen afnemen. "Maar, en dat zie je ook in dit conflict, de vijand wordt alleen maar duivelser, nog slechter. Dat is nou precies dat escalerende denken dat we ook in de Eerste Wereldoorlog hebben gezien en ook een belangrijke oorzaak was voor die oorlog."
Escalatie en foutjes
De grootste vredesorganisatie van Nederland, PAX, staat achter de wapensteun voor de Oekraïense zelfverdediging tegen de Russische agressor. Maar een wapenwedloop vindt de organisatie zeer gevaarlijk. "Omdat als je er eenmaal in zit, het moeilijk is om terug te gaan", zegt PAX-directeur Rolien Sasse.
De nadruk op wapens en militaire oplossingen van problemen, kunnen volgens Sasse ook leiden tot "meer escalatie en tot foutjes". "Dat je elkaar verkeerd interpreteert, angstig bent en daardoor te heftig reageert. Dat moeten we echt voorkomen", zegt ze.
Rusland geeft weliswaar een groter percentage van de economie uit aan Defensie dan NAVO-landen, maar reken je dat om naar geldbedragen, dan liggen de westerse landen mijlenver voor:
Overdrijven de NAVO-landen niet door de budgetten zo te verhogen? De Kruif: "De budgetten worden vooral verhoogd in Europa. Europa is militair gezien de zwakke poot van NAVO. En in het Westen is alles veel duurder: dus hogere salarissen, we rekenen btw, pensioenen, wachtgelden etc. In de Russische begroting zit dat er allemaal niet in."
De Koude Oorlog, ook met een wapenwedloop tussen het Westen en Rusland, eindigde uiteindelijk zonder enorm bloedvergieten. Juist omdat de wapens zo afschrikwekkend waren, zegt Klep. Dan ging het met name om nucleaire wapens en die zijn nu ook weer sterke pionnen. Zo dreigde Poetin vorige maand nog met een nucleaire oorlog als NAVO-landen troepen sturen naar Oekraïne.
Klep: "Je zou zelfs kunnen zeggen dat een belangrijke reden waarom de NAVO tot nu toe niet fysiek in het conflict heeft ingegrepen, met troepen en met tanks en met vliegtuigen, mede is omdat Poetin met nucleaire wapens dreigt. We moeten simpelweg vaststellen dat dit ondenkbare wapen, wat het atoomwapen toch is, zijn functie nog steeds heeft behouden."
