Nevenregister Kamer nog steeds onvolledig en onduidelijk
Het door de Tweede Kamer zelf opgestelde register over nevenactiviteiten en inkomsten werkt niet zoals het bedoeld is. Dat concluderen deskundigen naar aanleiding van onderzoek van Nieuwsuur naar de bijbanen en nevenfuncties van Kamerleden. Zij oordelen dat tientallen Kamerleden de regels over transparantie te soepel hanteren.
Het register bestaat al tientallen jaren zodat iedereen kan zien wat de belangen zijn van Kamerleden. Maar het blijkt onvolledig. Daardoor blijft onduidelijk of politici belangen hebben die van invloed zijn op hun politieke handelen, zoals stemgedrag. "Het advies is: geef alles op wat maar enigszins de schijn kan wekken dat jouw objectiviteit of functioneren het landsbelang kan raken", zegt één van de experts.
Eén op de drie niet op orde
De onderzoeksredactie van Nieuwsuur keek naar de nevenactiviteiten en inkomsten van alle 150 leden van de nieuwe Tweede Kamer. Het hebben van nevenfuncties is toegestaan, maar parlementariërs moeten er wel transparant en volledig over zijn. En dat is niet altijd het geval. Zo bleek bijna één op de drie de opgaaf van hun belangen niet op orde te hebben.
Na vragen van Nieuwsuur pasten 41 Kamerleden hun overzicht alsnog aan. Nevenactiviteiten werden verduidelijkt, ontbrekende nevenfuncties toegevoegd en inkomsten aangevuld. Bij 24 Kamerleden zijn er nog steeds hiaten. 28 leden reageerden helemaal niet op het verzoek van Nieuwsuur.
Een deel van de parlementariërs zegt in een reactie dat hun registratie wel degelijk op orde is en stelt dat ze hiervoor te rade zijn gegaan bij de 'Adviseur Integriteit'. Dat is hét aanspreekpunt voor Kamerleden die vragen hebben over integriteitsregels. Sommigen geven als verklaring dat de richtlijnen onduidelijk en verschillend uit te leggen zijn.
Maar experts bekritiseren die argumentatie. Zij vinden dat de Kamer de eigen regels te beperkt interpreteert, waardoor er alsnog geen volledige openheid over de nevenactiviteiten is. "Juist van een Kamerlid zou ik verwachten daar niet over te gaan zitten muggenziften, maar gewoon transparant te zijn", zegt hoogleraar integriteit Rob van Eijbergen.
"Ik vind het bijna verbijsterend", aldus Jan Kleijssen, voormalig directeur van de anti-corruptiewaakhond GRECO van de Raad van Europa. Die organisatie deed in 2013 al aanbevelingen voor het register. "Dit gaat voorbij aan de bedoeling van GRECO." De gebrekkige opgave is slecht voor het vertrouwen in Kamerleden en de Kamer als instituut, oordeelt ook hoogleraar staatsrecht Wim Voermans.
De discussie over openbaarheid rondom nevenactiviteiten en inkomsten speelt al jaren. Onlangs berichtten Follow the Money en De Groene Amsterdammer nog over gebrekkige opgaven van een aantal parlementariërs.
In de regels staat duidelijk: registreer nevenactiviteiten en inkomsten.
Naar aanleiding van het Nieuwsuur-onderzoek in de hele Tweede Kamer, stuurde de 'Adviseur Integriteit' vorige week een notitie naar de leden om meer duidelijkheid over de regels te geven. Maar deskundigen vinden dat stuk nog steeds te vaag en voorbijgaan aan de oorspronkelijke intentie.
"Ik krijg nu de indruk dat die adviseur niet heeft gekeken naar de bron van deze regel, namelijk onze aanbevelingen van destijds", zegt oud-GRECO-directeur Kleijssen. Eén van die aanbevelingen is juist dat de belangen gedetailleerd opgegeven moeten worden. "Die moeten volledig door de parlementariër openbaar gemaakt worden. Wie dit niet wil, beschadigt de democratie, het parlement, de partij en zichzelf."
"Deze notitie lost niets op", zegt hoogleraar staatsrecht Paul Bovend'Eert. Hij vindt de manier waarop bepaalde belangen moeten worden geregistreerd veel te vaag. "Vooral financiële belangen die betrekking hebben op aandelenbezit."
Ook Voermans spreekt over "een te beperkte interpretatie" en vindt dat de adviseur "het GRECO-advies in een niet gewenste richting buigt".
Vastgoed, aandelenpakketten en vermogen
De kwestie ligt gevoelig omdat Nederland al vaker op de vingers is getikt door GRECO over het integriteitsbeleid voor de Tweede Kamer. De anti-corruptiewaakhond legt in een reactie uit dat het in 2013 bedoelde dat het belangrijk is alle vormen van inkomen, bezittingen en belangen te registreren. Daarbij horen bijvoorbeeld ook belangen als vastgoed, aandelenpakketten en vermogen, zegt voormalig GRECO-directeur Kleijssen.
Maar de Tweede Kamer hanteert een vagere formulering, en heeft het over het opgeven van 'andere redelijkerwijs relevante belangen'. Dat is niet het oogmerk van de voorschriften, zegt Kleijssen. "In de regels staat duidelijk: registreer nevenactiviteiten en inkomsten zoals loon en winst uit ondernemingen. Daarnaast moeten leden nevenactiviteiten opgeven die 'redelijkerwijs van belang zijn'. Dat moet zo breed mogelijk geïnterpreteerd worden."
