'Israël komt met leugen na leugen over voedselsituatie Gaza'
Hulporganisaties luidden deze week de noodklok om de voedselsituatie in de Gazastrook: een op drie bewoners lijdt honger, is ondervoed of sterft zelfs door te weinig eten. De druk op Israël om meer voedsel het gebied in te laten, loopt op.
De hoogste diplomaat van de Europese Unie, Josep Borrell, zegt dat Israël honger als oorlogswapen gebruikt. Israël komt met verschillende argumenten om de situatie te rechtvaardigen, maar experts zijn duidelijk: dat zijn "leugens" en "smoesjes".
Als je een militaire operatie van deze omvang kunt runnen, kan je ook voedseldistributie efficiënt vormgeven.
Vaststaat dat er veel te weinig voedsel Gaza binnenkomt om alle bewoners te voeden. Voor de oorlog kwamen dagelijks zo'n vijfhonderd vrachtwagens met humanitaire hulp de afgesloten enclave in. Volgens het Wereldvoedselprogramma zijn er dagelijks zo'n driehonderd vrachtwagens nodig om hongersnood te voorkomen. Maar de afgelopen tijd werd dat bij lange na niet gehaald. Direct na de inval van Hamas sloot Israël het gebied hermetisch af en kwam er niks binnen. Sindsdien ging het meestal om tientallen tot rond de honderd vrachtwagens per dag.
Israël controleert alle grensovergangen en bepaalt wat er in en uit gaat. Een woordvoerder van Israël zei vorige week dat er "geen beperking zit aan de hoeveelheid voedsel en water die aan de Gazastrook mag worden geleverd". Maar hulporganisaties ter plekke zeggen dat vrachtwagens met hulpgoederen worden tegengehouden en dat grote aantallen trucks voor de grensposten staan te wachten. In de eerste helft van maart werd meer dan de helft van de hulpkonvooien van de Verenigde Naties bestemd voor het noorden van Gaza, geweigerd.
'Smoesjes'
Zelf zegt Israël dat de controles nodig zijn om wapensmokkel te voorkomen, maar volgens hoogleraar humanitaire studies Thea Hilhorst (Erasmus Universiteit) is dat niet waar. "De vrachtwagens zijn door de VN ingepakt. Daar is al een heel controleproces aan voorafgegaan."
Erwin van Veen, Midden-Oosten-specialist bij Instituut Clingendael, is stellig over de houding van Israël: "In dit conflict komen er op dit onderwerp leugens en ergere leugens van Israëlische woordvoerders. Dat er maar zeer mondjesmaat humanitaire hulp wordt binnengelaten, komt door bureaucratische trainage, onduidelijke selectiecriteria voor wat er in mag en doordat ze trucks lang laten wachten. Ondertussen valt Israël humanitaire voorzieningen aan."
Israël moet zeggen: twee miljoen Gazanen staan onder onze verantwoordelijkheid. Wij leveren zorg en voedsel.
Israël legt de schuld voor de dreigende hongersnood mede bij een falende voedseldistributie in Gaza. Maar de ongeregeldheden die vaak optreden bij voedselcentra en uitdeelpunten heeft Israël aan zichzelf te wijten, zegt Hilhorst. "Mensen zijn wanhopig. De chaos is het gevolg van honger, niet de oorzaak ervan. Israëls argumenten houden geen steek. Het zijn smoesjes."
Hilhorst wijst op een rapport van de internationale waakhond voor voedselzekerheid IPC dat deze week verscheen. Een groot deel van Gaza staat op het punt te belanden in de zwaarste categorie hongersnood die het IPC onderscheidt, fase 5. "In fase 2 en 3 functioneert de samenleving nog en delen mensen voedsel met hun buurman. Bij fase 4 vernauwt die blik zich, denk je alleen nog aan je eigen kinderen. Als er een vrachtwagen met voedsel voorbijkomt, doe je alles om voedsel te krijgen voor je gezin. Dat is een volstrekt logische reactie."
'Israël heeft zorgplicht'
Wat Israël ook moge aanvoeren als complicerende factor, uiteindelijk is het land als bezettende macht in Gaza verantwoordelijk voor genoeg voedsel en gezondheidszorg, benadrukken beide experts. Van Veen: "Israël is onder de Geneefse Conventies verplicht om ervoor te zorgen dat er een adequaat niveau van humanitaire basisvoorzieningen is."
Recent droeg het Internationaal Gerechtshof in Den Haag Israël op om volledige toegang tot humanitaire goederen tot stand te brengen. "Ook daar heeft Israël zich aan te houden", zegt Van Veen.
Hilhorst: "Israël moet zeggen: twee miljoen Gazanen staan onder onze verantwoordelijkheid. Wij leveren zorg en voedsel. Maar we zien juist voortdurend bewijs van het tegendeel."
Het lijkt erop dat Israël Gazanen bewust hongerig houdt, als drukmiddel om Hamas onder de duim te krijgen. Hilhorst: "En Israël wil niet dat Hamas voedselpakketten rooft om zelf uit te delen, of om te verkopen en de eigen kas te spekken. Het is nog maar de vraag wat ze met dat geld zouden kunnen, want de grenzen zitten dicht en er zijn nergens wapens te krijgen. Maar Israël is verblind door het doel om Hamas uit te schakelen."
En zelfs áls honger een effectief oorlogswapen zou zijn, is het geen legitiem middel, zegt Van Veen. Er is nooit "een reden om de hele bevolking collectief als gijzelaar te nemen. Als Israël haar humanitaire verplichtingen serieus neemt, zou ze een effectief en transparant proces moeten opzetten om die screening, waar iedereen begrip voor zal hebben, uit te voeren. Als je een militaire operatie van deze omvang kunt runnen in Gaza, dan kun je zo'n proces ook efficiënt vormgeven. maar dat gebeurt niet."
Andere landen proberen sinds begin deze maand voedsel Gaza in te krijgen via luchtdroppingen en via zee. Maar die methoden zijn niet efficiënt. "Het is een manier van de internationale gemeenschap om zogenaamd iets goeds te doen", zegt Marjon Rozema, woordvoerder bij Amnesty International.
De Amerikaanse president Joe Biden zou zich maandag in een telefoongesprek fel hebben uitgelaten naar premier Benjamin Netanyahu. Hilhorst vindt dat de tijd van woorden voorbij is. "Israël is volledig afhankelijk van Amerikaanse wapens en westerse steun. Als het Westen zegt tegen Israël: laat alle hulp door of we stoppen alle steun, dan is het morgen opgelost."
