Yorgos Achimastos
redacteur Nieuwsuur
Ziekenhuisbestuurders houden zich al jaren niet aan afspraken over het openbaar maken van onkosten. In 2017 spraken alle ziekenhuizen af dat ze jaarlijks inzicht geven in declaraties. Ook zouden ze hun onkostenbeleid openbaar maken. Maar uit onderzoek van Nieuwsuur blijkt dat 90 procent van de ziekenhuizen dit niet doet. Toezichthouders grijpen niet in.
De afspraken over declaraties kwamen tot stand nadat minister Edith Schippers (Volksgezondheid) in 2015 ziekenhuizen aanspoorde tot meer transparantie over het uitgeven van publiek geld. Aanleiding was het declaratiegedrag van bestuurders van academische ziekenhuizen, waar RTL Nieuws onderzoek naar deed.
Er kwam geen wettelijke plicht, maar de minister vertrouwde op zelfregulering via de 'Governancecode Zorg'. Die is van kracht sinds 2017, maar ziekenhuizen leven die in de praktijk amper na. Alleen het Radboudumc, Zuyderland, Martini, Bravis, HagaZiekenhuis, Elkerliek en het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis voldoen volledig aan de afspraken.
Duizenden euro's
In de weinige declaraties die openbaar zijn gemaakt, valt een aantal uitgaven op: zo maakt een bestuurder van het UMC Groningen een vijfdaagse studiereis naar de Verenigde Staten. Kosten: 15.099 euro.
Een jaar later reizen twee andere bestuurders naar de VS. Voor de retourvlucht met tussenstop - waarvan een deel business class - betaalt het UMCG 6.100 euro per ticket. Ook declareren bestuurders voor duizenden euro's aan leiderschapstrainingen en voor meer dan 110.000 euro aan taxiritten, omdat is afgesproken dat bestuurders niet zelf rijden.
Een bestuurder van het LUMC in Leiden declareert 596,70 euro voor één hotelovernachting met diner. Dat is meer dan 300 euro boven het maximumbedrag uit de regeling.
Het LUMC verstrekte Nieuwsuur overigens een overzicht van declaraties zonder de dienstreizen. Navraag leert dat er wel dienstreizen en vliegtickets zijn betaald, maar het ziekenhuis ziet dit niet als declaratie omdat de kosten door een reisbureau bij het ziekenhuis zelf in rekening zijn gebracht.
Ook in het Maastricht UMC is het declaratie-totaal hoog. In anderhalf jaar tijd is voor 150.000 euro aan buitenlandse reizen gedeclareerd en voor bijna 100.000 euro aan taxiritten. Het ziekenhuis beraadt zich op een soberdere regeling.
Zelfregulering
In een aantal ziekenhuizen beoordelen leden van de Raad van Bestuur elkaars declaraties. 51 van de 74 ziekenhuizen hebben helemaal geen beleid of hebben dat niet openbaar gemaakt, tegen de afspraken in.
Van de afspraak dat de declaraties zelf ook openbaar worden gemaakt, is ook weinig terechtgekomen: 60 van de 74 ziekenhuizen hebben zich er niet aan gehouden.
"Volstrekt onacceptabel", zegt demissionair minister Conny Helder van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. "Het is publiek geld en daar moeten ze ook gewoon verantwoording over afleggen." Ze zegt met de ziekenhuizen in gesprek te gaan. Helder houdt vast aan zelfregulering. Een wettelijke plicht komt er vooralsnog niet.
"Wij nemen dit heel serieus en betreuren het", laat de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen weten. "Wij gaan de ziekenhuisbestuurders en toezichthouders oproepen, waar toepasselijk, deze afspraak op de kortst mogelijke termijn alsnog na te komen."
Controleerbaar
Een aantal ziekenhuizen blijft weigeren hun beleid of declaraties te publiceren, waaronder het Rijnstate Ziekenhuis. De Raad van Toezicht vindt dat geen probleem. "Er is geen aanleiding om de declaraties openbaar te maken. Het proces is goed ingericht en wordt conform gevolgd", laat het Rijnstate weten. "Ons declaratiebeleid is transparant, controleerbaar en integer." Het beleid van het ziekenhuis is niet openbaar, maar alleen voor medewerkers inzichtelijk via intranet.
Ook het Zaans Medisch Centrum gaat het huidige beleid niet openbaar maken. De Sint-Maartenskliniek zegt geen eigen beleid te gaan maken. En het Ommelander Ziekenhuis wil niet reageren op vragen. Het Groene Hart Ziekenhuis heeft naar eigen zeggen "weloverwogen besloten om declaraties van de Raad van Bestuur niet afzonderlijk te publiceren". Na vragen aan de Raad van Toezicht gaat het ziekenhuis alsnog overstag.
Ieder ziekenhuis heeft een toezichtsorgaan: de Raad van Toezicht of de Raad van Commissarissen. Die controleert het bestuur. Maar alleen de Raad van Toezicht van het UMC Utrecht heeft vorig jaar geconstateerd dat het ziekenhuis de onkosten niet openbaar maakte. Desondanks werden ze pas openbaar nadat Nieuwsuur ernaar vroeg.
Dat toezichthouders jarenlang niet hebben ingegrepen, trekt de Nederlandse Vereniging van Toezichthouders in Zorg en Welzijn (NVTZ) zich aan. "Dit is geen best resultaat. Daar hebben we dus iets laten liggen. Daar moeten we mee aan de slag", zegt voorzitter Aad Koster.
Dubbele pet
Opvallend is dat meerdere ziekenhuisbestuurders, die zelf niet voldoen aan de afspraken, tegelijkertijd toezichthouder zijn bij andere ziekenhuizen. Daar moeten ze de naleving van diezelfde afspraken controleren.
"Als een bestuurder door de Raad van Toezicht niet gevraagd wordt openheid van zaken te geven, dan zal je dat als toezichthouder waarschijnlijk ook niet doen", zegt universitair docent bestuurskunde in de zorg Eduard Schmidt. "Dan is het juist aan de andere toezichthouders om iemand daar op aan te spreken."
