Fleur Damen
Verslaggever Nieuwsuur
Duizenden medewerkers in ziekenhuizen zeggen last te hebben van een onveilige werksfeer. Uit een enquête van artsenvakblad Medisch Contact onder ruim zesduizend artsen en geneeskundestudenten, blijkt dat meer dan de helft van hen te maken heeft gehad met pesterij, machtsmisbruik of seksuele intimidatie.
Op nummer één staan intimidatie en machtsmisbruik. Ruim een derde van de artsen en geneeskundestudenten die de enquête invulde, kreeg daarmee te maken. Daarna volgen seksueel wangedrag, discriminatie, en pestgedrag. Een vijfde van de respondenten die grensoverschrijdend gedrag te verduren kreeg, kreeg last van psychische problemen.
Gynaecoloog Bertho Nieboer, hoofdredacteur van Medisch Contact, noemt de uitkomsten van de enquête een bewijs dat de problemen groot zijn. "Alle vormen van grensoverschrijdend gedrag komen voor in de hiërarchische situaties in ziekenhuizen. Helaas is het nog niet gelukt dat beter te krijgen."
Angst
Nieuwsuur sprak de afgelopen weken met 25 artsen en geneeskundestudenten over hun ervaringen. Dat waren in grote meerderheid vrouwen. Geen van hen durft herkenbaar haar verhaal te doen, uit angst voor mogelijke gevolgen voor hun loopbaan.
Zo ook een specialist in opleiding van eind twintig, werkzaam in een regionaal ziekenhuis. Ze was de afgelopen jaren het mikpunt van seksueel wangedrag door een specialist die twee keer zo oud is als zij. "Naar mijn borsten kijken, dubbelzinnige opmerkingen maken, stalken met persoonlijke, flirterige appjes." Ze werd er bang van, en deed uiteindelijk samen met vrouwelijke collega's een melding bij de opleider. "Maar die nam ons niet serieus."
Ook de ervaring van deze basisarts liet diepe sporen na:
Het grensoverschrijdende gedrag vindt hoofdzakelijk plaats in het ziekenhuis. Vooral chirurgen gaan de grenzen van hun collega's over. Van de artsen en medisch studenten die ongewenst gedrag meemaken, wijst ongeveer een derde de chirurg aan als de veroorzaker. Op flinke afstand volgen internisten en gynaecologen.
"Heel confronterend", reageert chirurg Bernard Elsman van de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde, de beroepsvereniging van chirurgen. "Dit moet absoluut stoppen."
Volgens Elsman denken chirurgen dat zij met respect met hun collega's omgaan, maar speelt de aard van het vak - waarbij artsen vaak belangrijke beslissingen moeten nemen onder hoge tijdsdruk - mogelijk een rol. "Dat brengt vaak een directieve manier van communiceren met zich mee. Mogelijk leidt dat makkelijker tot dit grensoverschrijdend gedrag", zegt hij.
Nieuwsuur
Nieuwsuur
Vrouwen zijn meestal het doelwit van seksuele intimidatie, pesten en machtsmisbruik: van de artsen en geneeskundestudenten die grensoverschrijdend gedrag ondervonden, is bijna driekwart vrouw. De enquête is ook vaker ingevuld door vrouwelijke artsen en geneeskundestudenten. De enquête is niet representatief voor de hele beroepsgroep, maar de man-vrouwverhouding is wel een goede weerspiegeling van die in ziekenhuizen.
Emeritus-hoogleraar gezondheidsrecht Joep Hubben werkte lang als rechter in tuchtzaken in de zorg. Ook deed hij de afgelopen jaren op verzoek van directies en artsen bij tien ziekenhuizen onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag. Zijn conclusie: artsen in het ziekenhuis spreken elkaar zelden aan op wangedrag. "Ze moeten dagelijks intensief met elkaar samenwerken en de zorg draaiende houden. We weten dat het aanspreken op professioneel terrein al ingewikkeld is. Dan kun je verwachten dat dit nog minder gebeurt bij grensoverschrijdend gedrag."
Gynaecoloog Nieboer ziet dat ook in de praktijk. "Ze hebben het gevoel: we moeten met elkaar de tent runnen. Je moet met die collega's nog 25 jaar samenwerken. De artsen in opleiding zijn in de ogen van die artsen slechts passanten en dus minder belangrijk."
Consequenties
Dat blijkt ook uit de cijfers van Medisch Contact: bijna de helft van de artsen en geneeskundestudenten die grensoverschrijdend gedrag ondervinden, doet daar niets mee. Slechts een klein deel meldt het bij een vertrouwenspersoon of instantie.
Zo'n melding kan wel consequenties hebben, blijkt ook uit de zaak van de arts in opleiding: de oudere specialist neemt ontslag. Maar zonder gevolgen voor de melders is dat niet. "Ze gooiden ons gelijk uit de artsen appgroep. Een andere specialist belde daarna met andere ziekenhuizen om rond te bazuinen dat ze ons nooit moesten aannemen. Die specialist, ook een oudere man, loopt nog steeds rond in het ziekenhuis."
Nascholing
Emeritus-hoogleraar Hubben zegt dat het zelden voorkomt dat één arts zich misdraagt. "De problemen komen vaak voort uit het systeem, uit een cultuur die zo is gegroeid. Dan ben je er niet als de rotte appel vertrekt. Het probleem moet structureel aangepakt worden. Daar zijn ook goede methodes voor."
Chirurg Elsman wil dat zijn chirurgenvereniging onderwijs over gedragsnormen een verplicht onderdeel maakt van nascholing. "We zijn al verplicht om ieder jaar nascholing te doen, die is met name gericht op medisch-technische kennis. Maar ik denk dat het ook heel belangrijk is dat we meer aandacht gaan schenken aan grensoverschrijdend gedrag."
