De boerenprotesten die de afgelopen tijd in heel Europa plaatsvinden, lijken succes te hebben. De Europese Commissie trekt verschillende plannen terug die de landbouw de komende jaren hadden moeten verduurzamen.
Het is een knieval richting de agrarische sector die de politiek deels over zichzelf heeft afgeroepen, zegt Raoul Beunen, hoogleraar Omgevingsbeleid aan de Open Universiteit. "Al in de vorige eeuw waren er groene ambities, maar er is decennialang te weinig gedaan om richting die doelen te werken. En nu moet alles in één keer."
Herrie schoppen
In de verschillende Europese landen hebben boeren uiteenlopende redenen om te protesteren, zoals verlaagde dieselsubsidies en stikstofbeleid. Maar er is ook een gemene deler: regeldruk vanuit Brussel.
Ook Nederlandse boeren uitten de afgelopen dagen hun ongenoegen over het Europese klimaat- en landbouwbeleid met brandstichtingen en afvaldumpingen op wegen. "Dit is een klein groepje boeren dat steeds radicaler wordt en dat ook andere mensen aantrekt die maar wat graag tegen de overheid tekeer willen gaan en herrie willen schoppen", aldus Esther de Snoo, hoofdredacteur van boerenvakblad Nieuwe Oogst.
"Deze mensen zijn niet representatief voor de gemiddelde boer in Nederland. Die vindt dit soort acties te ver gaan." Maar over het algemeen delen alle boeren wel de "onderliggende frustraties en onzekerheden van dit kleine groepje".
De kern van die frustraties is volgens De Snoo een "gevoel van gebrek aan bestaanszekerheid". Terwijl voor boerenbedrijven de kosten oplopen en de opbrengsten dalen, komt de overheid steeds met nieuwe regels en duurzaamheidseisen. Hoogleraar Beunen: "Boeren zitten klem. De markt dwingt ze om steeds meer en steeds goedkoper te produceren, en tegelijkertijd vraagt de overheid ze om snel te verduurzamen."
Maar ook landbouworganisaties hebben schuld aan de situatie, volgens Beunen. "De sector heeft zelf bewust gekozen om het oplossen van de problemen op de lange baan te schuiven. Daardoor worden boeren nu geconfronteerd met een heel grote opgave."
Lobby
Ondertussen spelen ook multinationals achter de schermen een belangrijke rol bij het schrappen van de Europese maatregelen, zegt Beunen. Het gaat om ondernemingen die voedsel verwerken of verhandelen of die grondstoffen, zoals pesticiden en veevoer, leveren aan boeren. "Die bedrijven hebben belang bij het zoveel mogelijk vertragen van de duurzaamheidsopgave. Hun lobby is vrij succesvol."
Zo oefende Bayer, het bedrijf dat het bestrijdingsmiddel glyfosaat maakt, vermoedelijk veel invloed uit op Europese politici om het voorstel om het pesticidengebruik in 2030 te halveren, te schrappen. Maar hier speelt nog iets anders mee, zegt De Snoo. "Ursula von der Leyen wil heel graag nog een periode door als voorzitter van de Europese Commissie. In juni zijn er Europese verkiezingen en zij aast echt wel op die boerenstem."
'Langetermijnperspectief ontbreekt'
Maar de Brusselse bestuurders hebben niet alleen vanuit politiek opportunisme of door druk vanuit het bedrijfsleven meer oor voor de boeren, denkt De Snoo. Ze zien door de protesten dat een "realistischer landbouwbeleid" nodig is.
Want de eisen die de Europese Unie de laatste jaren aan boeren stelt, zijn zonder helder beleid niet reëel, vindt ook Beunen. "Een langetermijnperspectief voor de Europese landbouw van de sector ontbreekt grotendeels. De verantwoordelijkheid voor de verduurzaming wordt nu bij individuele boeren gelegd. Dan krijg je terecht veel weerstand."
NOSop3 dook in de ingewikkelde relatie tussen boeren en Brussel:
