Waarom Biden wil dat Netanyahu zijn omstreden veiligheidsminister vervangt

• 

  Bart Rutten

  redacteur Nieuwsuur

Terwijl de wanhoop in Gaza almaar toeneemt, oefent Amerika steeds meer druk uit op Israël. President Joe Biden wil het land te vriend houden, maar heeft tegelijkertijd belang bij zo min mogelijk bloedvergieten.

Deze week deed Biden een nieuwe, opvallende oproep aan de Israëlische premier Benjamin Netanyahu: pas je regering aan. Specifieker wil de Amerikaanse president dat minister Itamar Ben-Gvir verdwijnt. Want hij zou vooral voor problemen zorgen in een ander potentieel kruitvat: de Westelijke Jordaanoever.

Wie is deze Ben-Gvir en waarom richt Biden zijn pijlen op hem?

Ultrarechtse minister

Ben-Gvir is lid van de ultrarechtse partij Joodse Kracht. Nadat zijn partij in 2022 een flinke verkiezingswinst boekte, benoemde Netanyahu hem als minister van Nationale Veiligheid.

Het levensverhaal van Ben-Gvir (47) is bijzonder: al van jongs af aan heeft hij een hekel aan Palestijnen, die hij niet onder stoelen of banken steekt. Het leverde hem veroordelingen op voor racisme en lidmaatschap van een terroristische organisatie.

In 1995 gebeurde een opvallend incident. Ben-Gvir, destijds 19 jaar, bemachtigde een embleem van de dienstauto van de toenmalige premier Rabin, die zich inzette voor het oplossen van het Israëlisch-Palestijnse conflict.

Vol trots liet hij dat embleem zien voor een tv-camera. "We zijn bij zijn auto gekomen", zei hij. "We zullen ook hem te pakken krijgen." Een paar weken later werd Rabin vermoord. Van betrokkenheid van Ben-Gvir is overigens nooit iets gebleken.

Bewapening van kolonisten

Anno 2023 is Ben-Gvir als veiligheidsminister vooral actief op de Westelijke Jordaanoever, vertelt Midden-Oostendeskundige Peter Malcontent. "Daar deelt hij wapens uit aan kolonisten." Zij zetten die wapens in tegen Palestijnen daar.

Tot grote zorgen van Amerika. Dat land levert juist wapens aan Israël in de strijd tegen Hamas in Gaza. Amerika slaat een flinke flater als blijkt dat Israëlische kolonisten hun wapens gebruiken op de Jordaanoever.

Minister Ben-Gvir bewapende duizenden vrijwilligers die zich aansloten bij zogenoemde veiligheidsteams:

Het is vrij ongebruikelijk dat Biden publiekelijk aan Netanyahu vraagt om een specifieke minister te vervangen, zegt Amerikakenner Kenneth Manusama. "Het geeft aan dat binnen Amerika de kritiek op Israël groeit. En voor Biden is het een gebaar naar de linkervleugel van zijn democratische partij."

Want de aanzwellende kritiek heeft alles te maken met binnenlandse Amerikaanse politiek. Kortgezegd: links-progressief Amerika wil dat Biden een staakt-het-vuren afdwingt, rechts wil dat hij een vuist maakt tegen anti-Israëlisch geweld van in dit geval Hamas.

Biden wil beide kampen te vriend houden, want volgend jaar zijn presidentverkiezingen. "Daarom hoopt hij dat het bombarderen zo snel mogelijk stopt", zegt Manusama. "Zodat het in de nieuwsprogramma's op tv niet meer over Gaza gaat, maar over een verkiezingsthema als de economie."

'Netanyahu houdt Ben-Gvir binnenboord'

Terug naar Ben-Gvir. De kans dat premier Netanyahu hem daadwerkelijk de laan uitstuurt na de woorden van Biden is minimaal, zegt Midden-Oostendeskundige Erwin van Veen van Instituut Clingendael. "Dan komt zijn eigen politieke voortbestaan in gevaar. Netanyahu wil zijn extreemrechtse coalitiepartners juist tevreden stellen om te voorkomen dat ze de regering opblazen. Daar hebben ze al een paar keer mee gedreigd."

Als Netanyahu toch niet luistert naar Biden, wat voor zin heeft zijn oproep dan? Het zegt volgens Malcontent vooral iets over de diplomatieke sfeer. "Je hebt voor en achter de schermen. Achter het diplomatieke theatergordijn wordt flink gescholden, dat weet ik wel zeker. Voor dat gordijn krijg je dit soort oproepen."

Het is volgens Malcontent een publiek geheim dat Biden "een godsgruwelijke hekel" heeft aan Netanyahu. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat de Amerikaanse president hem nog nooit uitnodigde in het Witte Huis. Iets wat bij andere Israëlische leiders wel altijd gebeurde.

Verder ziet Malcontent dat Amerika 'wiebelt'. De ene keer uit Biden fikse kritiek op Israël, de andere keer lijkt de steun ouderwets onvoorwaardelijk.

Manusama beaamt dat, en wijt het aan de afbrokkelende internationale steun voor Israëls houding ten opzichte van Gaza. De Algemene Vergadering van de VN stemde afgelopen week in overgrote meerderheid voor een staakt-het-vuren. Amerika was een van de weinige tegenstemmers. "De afbrokkelende steun voor Israël gaat reflecteren op Amerika, want zij worden gezien als hun grote broer."