Nederland moet zich beter voorbereiden op de gevolgen van extreem weer door, bijvoorbeeld, het oefenen met rampscenario's door wateroverlast of extreme droogte. Dat stelt het KNMI in een rapport met daarin nieuwe voorspellingen over wat Nederland door klimaatverandering de komende decennia te wachten staat. De belangrijkste boodschap: Nederland krijgt steeds vaker te maken met zwaardere weersextremen.
Bij wateroverlast of extreme droogte is de Veiligheidsregio verantwoordelijk voor de rampenbestrijding. Voor de 25 veiligheidsregio's in ons land is ontwrichting door klimaatverandering een steeds belangrijker thema. "We weten dat er zich ongekende crises zullen gaan voordoen. Alle deskundigen waarschuwen dat we ons hier beter op moeten voorbereiden", zegt Jan Hamming, die namens de veiligheidsregio's waterveiligheid in zijn portefeuille heeft.
"Klimaatveiligheid is veel meer een issue. Of het nu een storm is zoals Polly afgelopen zomer, of een overstroming zoals in 2021 in Limburg." aldus Hamming, tevens burgemeester van Zaanstad. "De vraag is niet of een overstroming zich gaat voordoen, maar waar en wanneer. Per veiligheidsregio moeten we kijken: welke crises kunnen zich hier het eerste voordoen?"
De vraag is niet of een overstroming zich gaat voordoen, maar waar en wanneer.
De strijd tegen het water is onderdeel van de Nederlandse identiteit. Toch zeggen experts dat we regelmatig worden overvallen door het wassende water. In 1953 toen de zeedijken braken na een zware storm en in 1995 toen rivierdijken in het Land van Maas en Waal dreigde te bezwijken. Ook de heftigheid van de buien in de zomer van 2021 in Duitsland, België en Limburg kwam als een verrassing.
"Natuurlijk weet je dat extreme gebeurtenissen kunnen optreden, maar dit overviel ons wel een beetje", zegt Karin de Bruijn, onderzoeker waterveiligheid bij kennisinstituut Deltares. De klimaatscenario's laten zien dat het klimaat grilliger wordt en de kans op dergelijke extreme gebeurtenissen toeneemt. Dat kan gaan om ernstige droogte, overstromingen of zwaardere buien.
Na de overstromingen in 2021 onderzocht De Bruijn wat er zou gebeuren als eenzelfde zware regenbui Zuid-Holland zou treffen. Slachtoffers zouden er niet vallen, maar op veel plaatsen zou een kleine laag water komen te staan. "Dat zou zeker tot ontwrichting leiden. Denk aan ziekenhuizen die onbereikbaar worden of stroom die uitvalt. De geschatte schade zou zo'n twee miljard euro zijn."
Schiphol of Amsterdam
Met dit soort 'stresstests' hopen onderzoekers vooraf kwetsbaarheden op te sporen. Zo bleek uit de studie van De Bruijn dat het Amsterdam-Rijnkanaal al het water niet zou kunnen verwerken. De Bruijn: "Dan moet je kijken welk gebied prioriteit krijgt om door te malen. Dat stelt je voor ingewikkelde keuzes: is Schiphol belangrijker dan Amsterdam?" Uit het onderzoek blijkt dat momenteel niet duidelijk is wie daarover zou moeten beslissen.
Ook de regio Utrecht wilde na de overstromingen in 2021 weten wat zo'n "Limburgbui" voor hen zou betekenen. "We weten dat de kans op dit soort heftige buien toeneemt, dus daar moeten we ons beter op voorbereiden", vindt Jeroen Haan van hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden. "Dat betekent meer ruimte creëren om het water op te vangen. Misschien ook anders bouwen, denk aan drijvende woningen of woningen op palen."
Haan noemt het "een megaklus" Nederland aan te passen aan het veranderende klimaat. "We zullen ons samen met de waterschappen, gemeenten, provincies en veiligheidsregio's nog meer moeten voorbereiden."
Bewustzijn
Bij Deltares ontwikkelen ze momenteel een methode om overal in Nederland bovenregionale stresstests te kunnen doen, zodat niet iedere regio het wiel opnieuw hoeft uit te vinden. "Soms is overlast niet te voorkomen", zegt De Bruijn. "Maar we moeten er wel voor zorgen dat het geen ramp wordt."
Volgens De Bruijn is het ook van belang dat burgers zich er bewust van zijn dat zoiets kan gebeuren, en dat de overheid niet voor alles verantwoordelijk gehouden kan worden. "Wat je er zelf aan kan doen is natuurlijk beperkt, maar dat bewustzijn is wel belangrijk."
Burgemeester Hamming zegt dat, door incidenten en crises, deze stresstests steeds hoger op de agenda komen. Maar dat moet toch nog een slagje hoger. "We moeten meer mensen en middelen beschikbaar stellen om dit in de voorbereiding beter te doen. Want uiteindelijk gaat het om een ongekende crisis. We weten niet precies wat er gaat gebeuren. Maar wel dat er met deze klimaatverandering íets gaat gebeuren."
