Wie oorlog zegt, denkt vooral aan Oekraïne. Maar wat weinig mensen weten is dat de dodelijkste oorlog van 2022 in Ethiopië was, in de regio Tigray. De VN en een Ethiopische Mensenrechtencommissie deden lang onderzoek naar het bloedvergieten, maar dat is stopgezet. Dus lijken de verantwoordelijken geen straf te krijgen.
Waarom gebeurt dat? En waarom hebben Europa en Amerika belang bij het conflict waar veel minder aandacht voor is dan de situatie in Oekraïne?
Het verloop van de oorlog
Aanleiding voor de burgeroorlog is de komst van de nieuwe premier Abiy Ahmed. Hij voerde veel hervormingen door. Tot ongenoegen van Volksbevrijdingsfront TPLF, dat jarenlang de baas was in Ethiopië. Zij trokken zich terug in de noordelijke regio Tigray, waar eind 2020 een bloedige machtsstrijd ontstond.
Naar schatting zijn 300.000 tot 600.000 mensen overleden als gevolg van geweld en hongersnood. Premier Ahmed sloot Tigray volledig af van de buitenwereld waardoor ruim 5 miljoen mensen zonder stroom en medicijnen zaten. Sinds november vorig jaar is er een vredesakkoord, maar experts zeggen dat mensenrechten nog altijd worden geschonden.
Daders bloedvergieten gaan vrijuit
"Elke soldaat die onze zusters in Tigray heeft verkracht, wordt vervolgd", zo beloofde premier Ahmed in 2021. De Mensenrechtenraad van de VN startte een onderzoek naar de gruwelijkheden. Maar dat onderzoek stopt binnenkort.
Dat is dramatisch, zegt Martin Witteveen tegen Nieuwsuur. Hij is strafrechtjurist en werkte in 2021 mee aan het onderzoek dat nu stopt. "Het gaat om etnische zuiveringen, die mogelijk zelfs genocide kunnen zijn."
Eigenlijk geef je gewoon een signaal af dat je weg kan komen met plundering, verkrachting en moord.
Als voorbeeld noemt hij de video die opdook van naar verluidt tientallen lijken in een rivier in buurland Sudan. "Mannen die door het hoofd waren geschoten, met hun handen op de rug gebonden met een touw." Later kwam nog een tweede video naar buiten van zestig à zeventig jongeren die zijn geëxecuteerd en daarna van een rots gegooid.
De rol van de EU, Amerika en Rusland
Waarom stopt de VN dan met onderzoek doen naar de gruwelijkheden? Dat heeft politieke redenen, zegt Witteveen. Ethiopië probeerde het VN-onderzoek al vanaf het begin te dwarsbomen en drong erop aan ermee te stoppen. Sommige Afrikaanse landen die in de Mensenrechtenraad van de VN zitten zijn gevoelig voor die oproep.
Net als Amerika en de EU. Amerika zou de Ethiopische regering te vriend willen houden uit angst dat Rusland de invloed in het land vergroot. Europa wil een goede relatie hebben met het land uit angst voor ongecontroleerde migratiestromen. "Ethiopië speelt een cruciale rol bij de bestrijding van migratie uit de Hoorn van Afrika."
Ook geweld in andere delen van Ethiopië
Veel Ethiopiërs leven in angst omdat de daders van de gruwelijkheden nog vrij rondlopen, zegt Afrika-correspondent Elles van Gelder. "Eigenlijk geef je gewoon een signaal af dat je weg kan komen met plundering, verkrachting en moord."
Verder wijst Van Gelder erop dat het in buurregio Amhara sinds enkele maanden ook onrustig is. Dezelfde milities en soldaten die eerder misdaden pleegden in Tigray, zouden daar nu vrij spel kunnen hebben. "We zien ook nu al dat daar burgerslachtoffers vallen."
Waarom gaat het telkens mis in Ethiopië? Van Gelder legt uit dat premier Ahmed minder macht wil voor de deelstaten. Maar die deelstaten pikken dat niet. "Het is een heel erg groot land. Premier Ahmed heeft moeite stabiliteit te behouden. Hij reageert dan met repressie."
Weinig media-aandacht
Het doet Witteveen "verdriet" dat al die bloedige oorlogen in Ethiopië zo weinig aandacht krijgen in westerse media. Net als eerder bloedvergieten in bijvoorbeeld Jemen, Sri Lanka en de misdaden van IS tegen de Jezidi's. Volgens de strafrechtjurist zijn dat allemaal conflicten "die in wezen veel ernstiger zijn dan dat we bijvoorbeeld in Oekraïne zien, en dat is al zo erg."
"Er dreigt een situatie te ontstaan dat we onze capaciteiten, tribunalen en strafrecht alleen inzetten als het een tegenstander betreft die ons niet uitkomt, maar niet kijken naar de ernst van de situatie."
Witteveen heeft weinig hoop dat de burgeroorlogen in Ethiopië snel voorbij zijn. Wel roept hij op een einde te maken aan de straffeloosheid. Individuele landen, zoals Nederland, zouden de handschoen moeten oppakken en grove mensenrechtenschendingen veel meer moeten adresseren, zegt hij.
