De NAM wil zo snel mogelijk beginnen met nieuwe gasboringen onder de Waddenzee voor de kust van Friesland. Het bedrijf eist snel een besluit van demissionair staatssecretaris Hans Vijlbrief over de vergunningsaanvraag. Omdat dat besluit er nog altijd niet is, stelt de NAM hem en andere vergunningverleners in gebreke.
Het is nog maar de vraag of Vijlbrief ja wil zeggen tegen de plannen van de Nederlandse Aardolie Maatschappij. Politiek Den Haag zit - zeker in campagnetijd - niet te wachten op nieuwe boorprojecten. Ook in Friesland zelf is fel verzet, onder meer van natuurclubs. Bovendien dreigt verlies van de belangrijke Unesco-status.
De ingebrekestelling betekent dat de NAM vervolgstappen wil nemen als Vijlbrief niet snel een knoop doorhakt. Welke stappen precies, is niet bekend. In juni stuurde het bedrijf de staatssecretaris nog een brief, maar daar kwam volgens een woordvoerder van het bedrijf nooit reactie op. "Drie jaar na het indienen van de vergunningen is behoefte aan duidelijkheid."
Dit gas hebben we nodig om niet volledig afhankelijk te zijn van import.
Het gebied waar de NAM wil boren ligt bij het dorp Ternaard, in de gemeente Noardeast-Fryslân. Het grootste deel van het gasveld bevindt zich onder zee, een klein deel zit onder vasteland. Met 4 tot 5 miljard kuub gas is het een klein gasveld, dat kan voorzien in 15 tot 20 procent van de totale Nederlandse gasvraag in een jaar.
Klein dus, maar toch niet te onderschatten, zegt energie-expert René Peters van TNO. Want samen met andere kleine gasvelden op de Noordzee voorziet het in de helft van de Nederlandse gasvraag. "Dit gas hebben we nodig om niet volledig afhankelijk te zijn van import. We hebben de afgelopen jaren geleerd hoe risicovol het is als je afhankelijk bent van een beperkt aantal landen."
In het regeerakkoord van 2022 staat dat voor het Waddengebied geen nieuwe boorvergunningen meer komen. Maar de boorvergunning voor het gasveld bij Ternaard was toen al aangevraagd.
Prestigieuze Unesco-status
De Tweede Kamer vroeg eerder aan het kabinet om te wachten met een besluit over Ternaard tot de conferentie van het Werelderfgoed Comité van Unesco in Saudi-Arabië. Die begint zondag, en onderwerp van gesprek is een kritisch rapport over de ontwikkelingen rond de Waddenzee.
In dat rapport staat dat het niet goed gaat met de natuur in en rond de zee, onder meer vanwege de gas- en zoutwinning. De situatie zou zo slecht zijn dat het comité dreigt de felbegeerde Unesco-status af te pakken van de Waddenzee. "Dat zou een blamage zijn", zegt Marielies Schelhaas van Unesco Nederland.
Unesco is niet zozeer bezorgd over de mogelijke gasboring bij Ternaard, maar over alle economische activiteiten in de Waddenzee samen. Ook de zoutwinning en het leggen van kabels op de zeebodem schieten bij Unesco in het verkeerde keelgat.
De Waddenzee kreeg de Unesco-status in 2009 vanwege de uitzonderlijke natuurwaarde: droogvallende zandplaten, mosselbanken en niet te vergeten het unieke getijdensysteem. Een zeer prestigieuze status die geen enkel ander Nederlands natuurgebied heeft. Dus, vindt Schelhaas, ga niet op nog meer plekken in de zee boren. "Je verstoort het bodemleven, en de zeebodem daalt mogelijk."
'Drama voor uniek getijdensysteem'
En dat laatste kan rampzalig zijn voor broedende vogels, zegt Jorien Bakker van Natuurmonumenten. Want als de bodem daalt en de zeespiegel stijgt, verandert het getijdensysteem van eb en vloed. "Die wadplaten moeten af en toe droog komen te staan. Dat maakt dat dit leefmilieu zo goed voor al die vogels, die bijna nergens anders in de wereld zo kunnen broeden."
Mensen hier vrezen Groninger toestanden.
Niet alleen natuurclubs hebben bezwaren, ook burgemeester Johannes Kramer van Noardeast-Fryslân zit totaal niet te wachten op een nieuw gasboorproject. "Mensen hier vrezen Groninger toestanden." Bovendien vindt hij het doodzonde als de Waddenzee de beschermde status verliest. "De Unesco-lijst is niet niets hè, dat is ook de Great Barrier Reef."
Overigens stelt de NAM naast staatssecretaris Vijlbrief ook burgemeester Kramer in gebreke. Hij moet namelijk, net als het waterschap, ja zeggen tegen de vergunning voor de gasboring. Toen hij maandag een telefoontje kreeg van de NAM en het nieuws hoorde vond hij dat 'lastig te begrijpen'.
'Friesland gasleverancier van Nederland'
GroenLinks-Statenlid Jochem Knol noemt de actie van de NAM "onvoorstelbaar". "Hoe durf je je bestuurders zo onder druk te zetten? Die moeten juist heel zorgvuldig een besluit nemen." Volgens Knol zit geen enkele inwoner van zijn provincie te wachten op nog meer boringen. "Friesland voelt zich zo onderhand de gasleverancier van Nederland. Eigenlijk hebben we het gevoel dat ons dit door de strot wordt geduwd."
Energie-expert René Peters van TNO snapt de Friese zorgen. Maar hij benadrukt ook dat de boorplannen van de NAM binnen de wettelijke normen passen. Verder wijst hij erop dat het hand-aan-de-kraanprincipe geldt. Dat betekent dat áls blijkt dat bijvoorbeeld de bodem sneller zakt dan gehoopt, de boring relatief snel zou kunnen stoppen.
Toch kan Peters zich vinden in de oproep van Unesco. Hij steunt hun plan om snel in kaart te brengen wat de gevolgen zijn van alle economische activiteiten samen in de Noordzee. Dat is immers nog nooit goed onderzocht. "Ik denk dat het heel waardevol zou zijn om inderdaad al die ontwikkelingen te bekijken."
