De protesten in Israël gaan maar door. Voor het dertigste weekend op rij demonstreren bezorgde burgers vandaag tegen hervormingen die volgens hen leiden tot het einde van de democratie. Maar als die nieuwe wetten zó slecht zijn, hoe kan het dan dat de meerderheid van het parlement ermee instemt?
Nieuwsuur spreekt twee voorstanders. Zij zeggen dat de hervormingen juist goed zijn voor de democratie. En dat van een machtsgreep helemaal geen sprake is.
Hoe zit het ook alweer? Kortgezegd wil de regering van Netanyahu de macht van het Hooggerechtshof inperken. Tot maandag was het nog zo dat rechters nieuwe wetten konden tegenhouden als ze in strijd waren met basisrechten. Maar de conservatieve regering heeft die bevoegdheid geschrapt.
Niemand zou absolute macht moeten hebben.
En dat leidt tot zorgen bij veel Israëliërs. Zij vrezen dat het parlement ongestoord de rechten van minderheden zoals Palestijnen of lhbti'ers zal schenden. De demonstranten wijzen naar landen als Hongarije, Polen en Turkije, waar eerder wetten zijn aangenomen die de macht van de regering vergroten en die van rechters verkleinen.
Rechtse denktank
Eugene Kontorovich is voorstander van de wetten die de regering wil doorvoeren. Sterker: hij is lid van de conservatieve rechtse denktank Kohelet, die volgens Israëlische en Amerikaanse media meehielp met het bedenken van de juridische hervormingen. Volgens Kontorovich wordt Israël juist democratischer als rechters minder te zeggen hebben.
Want, zo zegt hij: "Niemand zou absolute macht moeten hebben." Kontorovich benadrukt dat het parlement wordt gecontroleerd door de kiezer en door het Hooggerechtshof. Maar dat Hooggerechtshof wordt door niemand gecontroleerd. "Het definieert zijn eigen bevoegdheden. En ze kunnen niet weggestemd worden."
Ook de Amerikaanse jurist en lobbyist Jeff Ballabon is voor de hervormingen. Hij was als politiek adviseur betrokken bij de Trump-campagne van 2016, en is gelieerd aan meerdere rechts-conservatieve denktanks. "Het is geen politieke machtsgreep", roept hij als Nieuwsuur hem confronteert met de vele kritiek op de plannen. Hij noemt de nieuwe wet 'een echt kleine correctie waar weinig tegen in te brengen is'.
Wet van 'redelijkheid'
De hervormingen bestaan uit meerdere nieuwe wetten. Afgelopen maandag stemde het Israëlische parlement in met de eerste wet in die reeks. Die maakt dat het Hooggerechtshof niet langer een beslissing van de regering als 'onredelijk' kan aanmerken. Ballabon is blij: "'Redelijkheid' kent in Israël dus geen andere maatstaf dan wat de rechter denkt. Dat kan niet blijven bestaan."
Ook volgens Kontorovich ging de bevoegdheid van rechters om wetten tegen te houden veel te ver. Want, zo zegt hij, voordat de regering een wet aanneemt checken politici of die legaal en proportioneel is, en of er sprake is van een belangenconflict. "Zelfs als al die dingen in orde zijn, kan de rechter nog steeds zeggen dat het een slechte beslissing is. Gewoon omdat ze het er niet mee eens zijn."
Kwestie-Deri
Als voorbeeld geeft hij de kwestie rond Aryeh Deri, de voor omkoping, corruptie en belastingfraude veroordeelde politicus die eerder dit jaar tot minister werd benoemd. Het Hooggerechtshof stak een stokje voor die benoeming. "Een puur politiek statement", zegt Kontorovich.
Wat Israël echt zou moeten hebben is een geschreven grondwet waarover democratisch is onderhandeld.
Het is opvallend dat het Hooggerechtshof juist de benoeming van Deri tegenhield. Eind vorig jaar nam het Israëlische parlement namelijk een wet aan die regelt dat ook veroordeelde Israëliërs minister mogen worden. Enige voorwaarde: ze mogen de afgelopen zeven jaar niet in de gevangenis hebben gezeten.
De hervormingen moeten leiden tot een 'goed machtsevenwicht', zegt Jeff Ballabon. "Kijk, wat Israël echt zou moeten hebben is een geschreven grondwet waarover democratisch is onderhandeld. En dat de rechten van minderheden beschermt. Op dit moment is dat er niet."
Dat voor- en tegenstanders van de hervorming zó lijnrecht tegenover elkaar staan, is volgens Eugene Kontorovich een gevolg van de politieke polarisatie die anno 2023 in heel de wereld te zien is. "Dat is heel betreurenswaardig. Ik hoop dat iedereen samenkomt en een compromis kan vinden."
