NS-baas Wouter Koolmees oppert om treinkaartjes in de spits flink duurder te maken. Tot wel 40, 50 of zelfs 60 procent. Om zo een einde te maken aan overvolle coupés. Het plan leidt tot veel kritiek, want het zou reizigers uit de trein jagen. Maar is het wel zo'n absurd idee? "Als dit wordt ingevoerd, zal de teneur omkeren."
Nadat Koolmees zijn spitsheffing presenteerde in een interview met de Volkskrant, sneeuwde een ander deel van zijn plannen onder. Namelijk dat tickets in de daluren, als treinen grotendeels leeg zijn, goedkoper worden.
Ook wil de NS sommige trajecten duurder maken dan andere, afhankelijk van de rijrichting van de trein. Denk bijvoorbeeld aan Purmerend-Amsterdam. Op dinsdagochtend zit de coupé richting Amsterdam tjokvol met forenzen. Maar in tegengestelde richting rijdt op datzelfde moment een trein waar nog veel zitruimte is. "Daar willen we graag meer differentiatie in aanbrengen", zegt NS-bestuurder Tjalling Smit tegen Nieuwsuur.
Ik zou dit invoeren, zeker.
'Asociale maatregel'
Op dit moment werkt de NS al met dal- en spitstarieven, maar de verschillen moeten groter worden. Want de ergernis over bomvolle treinen groeit. Toch is niet iedereen blij met de plannen. Walter Etty van reizigersvereniging Rover: "Het is een hele asociale maatregel die niets doet".
Volgens Etty zitten reizigers "niet voor de lol in de spits". Ze hebben simpelweg geen keuze, dus ook als de tickets duurder worden blijven mensen in de piekuren reizen, vreest hij.
Maar daar denkt Bert van Wee anders over. Hij is hoogleraar transportbeleid aan de TU Delft, en verwacht dat critici snel van gedachten veranderen als het plan is ingevoerd. "Ze zullen merken dat het rustiger wordt in de coupés." De vrees dat meer reizigers de auto pakken deelt hij niet. "Mensen die nu in drukke treinen zitten gaan niet snel voor de auto als alternatief. Dan sta je in de file, en dat wil je ook niet."
Vakantiehuisjes
Van Wee maakt de vergelijking met vakantiehuisjes. Die zijn in het hoogseizoen een stuk duurder dan in de wintermaanden. "Dat vindt niemand gek. Hetzelfde geldt voor vliegtickets. Ik verwacht dat mensen zulke prijsverschillen op den duur ook in de trein accepteren."
Linkse partijen in de Tweede Kamer vrezen dat treinkaartjes onbetaalbaar worden voor mensen met lage inkomens. Maar volgens hoogleraar Van Wee maken vooral mensen met hoge inkomens langeafstandsreizen in de trein. "Neem bijvoorbeeld iemand uit Gouda die werkt als kassière. Die zal niet snel een baan aannemen in Den Haag. Mensen met zulke banen stappen niet snel de trein in voor woon-werkverkeer."
1 op de 5 bereid te switchen
Uit onderzoek blijkt dat ongeveer één op de vijf reizigers bereid is meer buiten de spits de reizen. Dat concludeert Erik Verhoef, hoogleraar ruimtelijke economie aan de Amsterdamse VU. Toen hij mensen een financiële beloning voorhield wanneer ze niet tussen 06.30 en 09.00 uur zouden instappen, paste 22 procent de reistijden aan. "Een heel groot verschil", zegt Verhoef.
Hij is dus, net als Van Wee, groot voorstander van het plan van Koolmees. "Ik zou het invoeren, zeker. Je moet heel duidelijk laten zien dat buiten de spits reizen loont. En alleen in het allerdrukste stukje spits de prijzen omhoog doen."
Al eerder onderwerp van gesprek
Het plan om ticketprijzen (fors) te verhogen in de spitsuren is bepaald niet nieuw. De politiek debatteerde er in 2010 en 2017 al over, maar telkens was de uitkomst: we gaan het niet doen.
Nu wil de NS dus een nieuwe poging doen. Koolmees mikt op invoering in het jaar 2026. Waarschijnlijk bespreekt de ministerraad het onderwerp volgende maand.
