Opnieuw komen documenten boven water waaruit blijkt dat in een vroeg stadium aan de bel is getrokken over de toeslagenaffaire. In de zomer van 2019 kreeg toenmalig staatssecretaris Menno Snel een alarmerende waarschuwingsmail. Maar daar werd toen niets mee gedaan, en het geven van compensatie aan gedupeerden werd uitgesteld.
Het is de derde keer in een halfjaar tijd dat bekend wordt dat er documenten zijn die niet zijn gedeeld met de Tweede Kamer en de parlementaire ondervragingscommissie, ondanks de officiële 'vorderingen' van die commissie. Een schande, vindt Kamerlid Pieter Omtzigt: "Dit is geen manier om de regering te controleren."
Spoedmail aan secretaresse
"Vertrouwelijk spoed!" luidt de titel van de mail die 5 juni 2019 verscheen in de inbox van de secretaresse van Menno Snel. De D66'er was destijds staatssecretaris van Financiën. De afzender van de mail is Eva González Pérez, een advocaat die gedupeerde ouders bijstaat. Ze wilde Snel waarschuwen voor de ernst en omvang van het probleem en stuurde haar volledige correspondentie met de Belastingdienst door. Maar op het bericht kwam nooit antwoord.
Staatssecretaris Aukje de Vries (Toeslagen) heeft vorige week op de avond voor Hemelvaartsdag nog meer documenten openbaar gemaakt, waaronder mails aan Jaap Uijlenbroek, de toenmalige baas van de Belastingdienst. In die mails wordt duidelijk uitgelegd dat gedupeerden niet worden gehoord, en dat er sinds 2017 niets is gedaan met het voorstel van de Nationale Ombudsman om mensen te compenseren.
Mail bewust achtergehouden?
Dus rijst de vraag: waarom hebben ambtenaren destijds niets gedaan met het bericht van Pérez? Volgens Omtzigt kan het niet anders dan dat de hoge ambtenaren de mail bewust hebben achtergehouden. Hij ziet het als nieuw bewijs dat slachtoffers van de toeslagenaffaire veel eerder geholpen konden worden. "Als de Belastingdienst en het ministerie van Financiën eerder hadden gehandeld waren ze jaren eerder begonnen met schadeherstel en waren we nu veel verder geweest."
Staatssecretaris De Vries zegt in een Kamerbrief dat het kabinet het "betreurt" dat alweer relevante documenten opduiken waarover de Kamer niet is geïnformeerd. Volgens haar is er "nog geen compleet beeld" waarom de stukken niet eerder boven tafel kwamen. Dat wordt nu verder onderzocht.
NOS op 3 legde de toeslagenaffaire twee jaar terug uit in deze video:
De parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag deed in 2020 onderzoek naar het toeslagenschandaal en had daarvoor alle beschikbare documenten moeten ontvangen. Maar nu, twee jaar later, komen opnieuw stukken naar boven die niet zijn gedeeld. Omtzigt: "Een parlementaire enquête is het zwaarste instrument dat je als Kamer hebt. Als je daar al niet je informatie krijgt, denk je dat je het dan wel krijgt na Kamervragen?"
Meineed
Eind vorig jaar werd bekend dat de rijksrecherche een onderzoek is gestart naar meineed bij de parlementaire ondervragingscommissie. Hoge ambtenaren van de Belastingdienst en het ministerie van Financiën hebben tijdens verhoren mogelijk niet de (volledige) waarheid verteld. Bijvoorbeeld over het memo-Palmen van een interne juriste, die in 2017 intern ook al aandrong op compensatie. Haar memo bleef lang geheim.
Eén hoge ambtenaar van Toeslagen verklaarde na de publicatie van het rapport van de enquêtecommissie dat de politieke en ambtelijke leiding toen wisten dat er geen compensatie zou komen voor gedupeerden. "Er hebben gesprekken plaatsgevonden", zei de ambtenaar destijds. "Alles is besproken en met instemming gevolgd door de toenmalige directeur-generaal en de staatssecretaris." Ook hierover bestaat nog steeds geen duidelijkheid.
Parlementariërs vragen zich af wat ze nog kunnen doen om ambtenaren te dwingen alle informatie te leveren. Kamerleden Inge van Dijk (CDA) en Renske Leijten (SP) lieten een juridische analyse maken en de conclusie luidt: de Kamerleden hebben geen poot om op te staan, want bewindspersonen kunnen niet strafrechtelijk vervolgd worden. Ze kunnen alleen naar huis worden gestuurd door het parlement.
Nog meer documenten
Ook met het openbaren van de mails van Pérez uit 2019 is de onderste steen nog niet boven in het toeslagenverhaal. In een brief schrijft staatssecretaris De Vries dat er nog meer documenten zijn opgedoken, maar dat die nog niet zijn vrijgegeven. "Hier wordt momenteel aan gewerkt." Dus is de hoofdvraag nog altijd niet beantwoord: wie wist wat en wanneer?
Inmiddels is een nieuwe parlementaire enquête in het leven geroepen. Die gaat over fraudebeleid, en moet onderzoeken op welke manier de overheid omgaat met fraudemeldingen en dienstverlening aan burgers.
Dinsdag debatteert de Tweede Kamer opnieuw met het kabinet over de afhandeling van het toeslagenschandaal.
Reageren op dit artikel? Mail naar irene.de.kruif@nieuwsuur.nl of naar jan.kleinnijenhuis@nieuwsuur.nl.
