Batterijen zijn cruciaal voor een schone toekomst. Maar waar worden die batterijen voor bijvoorbeeld elektrische auto's straks gemaakt: in China, de VS of in Europa? De Europese Commissie lanceerde afgelopen week plannen om de batterijproductie voor Europa veilig te stellen. Maar zullen die effect hebben?
"Dit pand is net geopend en nu eigenlijk al weer te klein." Mede-oprichter Jeroen Bleker van Eleo wijst naar een bouwterrein naast zijn gloednieuwe batterijfabriek in Helmond. "Dus we zijn bezig met uitbreiding, zodat we hier kunnen gaan opschalen."
Energie opvangen
Wat begon als een studentenproject van de TU Eindhoven is zeven jaar later uitgegroeid tot een bedrijf met zeventig werknemers. "We hadden een elektrische motorfiets ontwikkeld", vertelt Bleker. "Toen dachten we: laten we ons nu richten op elektrificatie en op de meest cruciale component, de batterij." Eleo maakt inmiddels accusystemen voor elektrische bouwmachines.
Het bedrijf is nog relatief klein, maar de ambities zijn groot. Want wie batterijen maakt, heeft de toekomst, zegt hoogleraar autotechniek Maarten Steinbuch van de TU Eindhoven. "De batterij is tegenwoordig het allerbelangrijkste onderdeel van een auto."
Maar het gaat veel verder, zegt Steinbuch. "Als we overdag veel zon hebben, dan kunnen we energie opvangen in batterijen en die 's nachts gebruiken voor warmtepompen en de verwarming. Daarmee zijn batterijen een essentieel onderdeel van de gehele energietransitie."
Cruciaal voor batterijen is het metaal lithium. Maar mijnen heeft Europa bijna niet meer. Als we niet afhankelijk willen blijven van andere landen, is een inhaalslag hard nodig:
Voor batterijen is Europa nu nog erg afhankelijk van China. China produceert verreweg de meeste elektrische auto's. En dat geldt nog meer voor hun batterijen. Steinbuch: "We weten allemaal van de afhankelijkheid van Russisch gas en olie. Zoiets zou met batterijen ook kunnen gebeuren, als we zelf geen batterijfabrieken hebben. De batterij wordt het meest essentiële onderdeel van de toekomstige maatschappij op het gebied van energie."
En zo is de batterij inmiddels onderdeel van een geopolitieke strijd. Met miljarden aan subsidies en belastingvoordelen wil de Amerikaanse president Joe Biden met zijn Inflation Reduction Act producenten van duurzame technologieën, naar Amerika lokken.
Miljardensubsidies
Dat heeft gevolgen voor Europa. Op dit moment worden overal zogenoemde giga-batterijfabrieken gepland voor de productie van batterijen voor elektrische auto's. De meest ambitieuze plannen heeft Duitsland, waar onder meer Tesla een batterijfabriek wilde bouwen.
Maar vorige maand besloot Tesla de plannen in de ijskast te zetten vanwege de Amerikaanse miljardensubsidies voor groene investeringen. En ook Volkswagen kiest nu voor een batterijfabriek buiten Europa: de Duitse autobouwer gaat batterijen produceren in Canada, al heeft het bedrijf ook plannen voor fabrieken in de Europese Unie.
Uit een analyse van de Brusselse milieuorganisatie Transport & Environment blijkt dat ruim twee derde van de geplande batterijproductiecapaciteit in Europa, het risico loopt op vertraging of annulering als er niets gebeurt.
"Er staat veel druk op de Europese Commissie om de productiecapaciteit voor schone technologie en batterijen op te voeren," zegt handelsexpert David Kleimann van de Brusselse denktank Bruegel. "Dat is het gevolg van de zware subsidies op schone technologie in de Verenigde Staten en China."
Dreigt Europa de strijd om de batterij te verliezen? De Europese Commissie zette afgelopen week de tegenaanval in met twee wetten: de Critical Raw Material Act, die ervoor moet zorgen dat de EU minder afhankelijk wordt van schaarse grondstoffen zoals lithium en kobalt, en de Net Zero Industry Act, die ervoor moet zorgen dat Europa de boot niet mist als het gaat om de ontwikkeling en productie van schone technologieën als zonnecellen, windmolens en dus ook batterijen.
Subsidierace
De Europese Commissie wil in 2030 minimaal 40 procent van de duurzame technologieën in Europa produceren. Als het gaat om batterijen is de ambitie dat in 2030 Europa zelfs bijna 90 procent produceert. Om te voorkomen dat bedrijven naar bijvoorbeeld Amerika vertrekken, worden regels voor staatssteun verruimd.
Maar critici vrezen dat dit vooral tot een subsidierace tussen Europa en de VS zal leiden. Kleimann: "Dit is echt het slechtste scenario waarin bedrijven subsidiebedragen proberen op te drijven.
De handelsexpert waarschuwt voor de verspilling van belastinggeld. Hij vindt dat overheden zich niet moeten laten gijzelen door bedrijven als Tesla en Volkswagen. "Investeringsbeslissingen zijn van veel meer afhankelijk dan alleen het geld dat op tafel ligt. En het is niet zo makkelijk voor deze bedrijven om elders te herinvesteren of fabrieken te bouwen."
Eleo kijkt, gesteund door een grote Japanse aandeelhouder, inmiddels ook buiten de gemeentegrenzen van Helmond. Mede-oprichter Blekers ambitie is om ooit gigafabrieken voor batterijen te bouwen. "Onze grote fabrieken moeten over de hele wereld staan. En een heleboel daarvan in Europa."
En wat als Amerika's grote zak met subsidiegeld blijft rinkelen? "Ook voor ons is de Amerikaanse markt een hele interessante. Het liefst willen we de productie dichtbij de vraag houden, dus dan is het ook relevant om naar Amerika te kijken."
