De wereld moet radicaal anders omgaan met water. Dat is de boodschap van een speciale VN-conferentie, die vandaag in New York is gestart en waarvan Nederland mede-organisator is. Klimaatverandering zorgt steeds vaker voor teveel of juist te weinig water, met alle gevolgen van dien.
"We gaan een toekomst tegemoet waar we te veel of te weinig water hebben, of waar water te vervuild is", zei koning Willem-Alexander bij de openingsceremonie. "Water moet als onderwerp hoog op internationale agenda's prijken, omdat er nu te weinig aandacht is voor waterproblematiek. Tot die tijd zullen wij niet rusten."
VN-topman Guterres had bij aanvang van de conferentie ook waarschuwende woorden. Hij zei dat de mensheid water verkwanselt, onder meer door "vampirische overconsumptie". Guterres riep landen op tot "game changing toezeggingen" om ervoor te zorgen dat alle mensen in 2030 toegang hebben tot drinkwater en sanitaire voorzieningen.
Die doelstelling is eerder uitgesproken, maar zoals het er nu naar uitziet, moeten straks 1,6 miljard mensen het stellen zonder schoon drinkwater, 2,8 miljard mensen hebben in 2030 geen toegang tot sanitaire voorzieningen en nog eens bijna 2 miljard mensen kunnen zich niet met water wassen.
'Meer water in de lucht dan ooit'
De Nederlandse speciale watergezant bij de Verenigde Naties is Henk Ovink. Hij waarschuwt dat er steeds minder water is dat we kunnen gebruiken. "Eigenlijk is de huidige stand dat wij meer water in de lucht hebben dan ooit. En dat zie je over alle continenten heen, met enorme regens en stormen. En tegelijkertijd raakt de zoetwatervoorraad, waar we zo afhankelijk van zijn, verder op en vervuild."
Nederland, zeer rijk aan water, is een van de organisatoren van de conferentie die een einde wil maken aan het idee dat voldoende water vanzelfsprekend is. "We moeten anders nadenken over het gebruik van water, maar ook wat we allemaal in het water gooien. Want vervuild water is ook een enorm probleem", zegt waterexpert Willem Ligtvoet van het Planbureau voor de Leefomgeving. "Iedereen weet dat een liter vervuild water een heel andere waarde heeft dan een liter schoon water."
Schoon water was altijd al schaars. Maar liefst 97,5 procent van het water op de planeet is zout. Van de 2,5 procent die overblijft, is het overgrote deel bevroren water. Zo'n 30 procent is grondwater en minder dan een halve procent is rivierwater of water in meren.
Nederland ligt inmiddels drie meter lager dan in de Middeleeuwen, vooral omdat er zoveel grondwater is onttrokken. We moeten veel meer rekening houden met water bij de inrichting van het land, zegt Ligtvoet. "Anders nadenken over hoe wij Nederland inrichten en hoe we de ruimtelijke ontwikkelingen vormgeven de komende jaren. Zodat we later niet ongelooflijk in de problemen komen."
Glijdende schaal
Het probleem is ook dat water eigenlijk met alles is verbonden, de hele voedselproductie is afhankelijk van water. "Of je het nou over voedselproductie hebt of de productie van frisdranken, conserven. Overal is water mee gemoeid. En het is dus heel moeilijk om uit elkaar te rafelen wie nou welk belang bij water heeft", zegt Ligtvoet.
De waarde van water zou daarom in de economische en politieke besluitvorming een plaats moeten krijgen. "Dat is tot toe nauwelijks het geval", zegt Ligtvoet, die benadrukt dat een andere benadering water veilig moet stellen voor de langere termijn."
Ovink wil dat het besef doordringt dat water een schaars goed is. "Doordat we met zoveel mensen op deze planeet en onze groeiende economie steeds meer water zijn gaan gebruiken, hebben we altijd gedaan alsof we er voor altijd genoeg van hadden. Maar dat is niet zo, de watercyclus is kapot. De balans is inmiddels weg en we zitten op een glijdende schaal naar beneden. En dat raakt onze voedselzekerheid, onze energiezekerheid, de leefbaarheid in onze steden en de kracht van onze natuur."
