De Turkse regering heeft de jacht geopend op louche bouwbedrijven van wie de gebouwen niet bestand bleken tegen de zware aardbevingen van vorige maand. Inmiddels zijn 230 mensen gearresteerd.
Het gaat om verschillende aannemers en bouwmagnaten, wiens gloednieuwe flatgebouwen als een kaartenhuis zijn ingestort met veel doden tot gevolg. Maar, zeggen critici, ook de regering zelf is verantwoordelijk.
600.000 appartementen verwoest
Sommige bouwondernemers werden in de eerste dagen na de ramp al aangehouden. Eén van hen werd op het vliegveld in de boeien geslagen toen hij het land probeerde te ontvluchten. Beelden van mannen in pak die gehandboeid worden afgevoerd, werden vertoond op nationale televisie. Ruim een maand na de ramp gaan de arrestaties door.
Toen duidelijk werd dat het dodental van de aardbevingen zou oplopen naar ongekende hoogte, werd al snel de vraag gesteld: hoe kan het dat zo veel nieuwbouwflats zijn ingestort? Hoe kan het dat gebouwen in een hoog aardbevingsrisicogebied niet beter bestendig waren?
Ruim 200.000 gebouwen met ruim 600.000 appartementen in tien provincies zijn ingestort of raakten hevig beschadigd. Het waren zowel oude als nieuw gebouwde flats, sommigen nog maar een paar jaar oud.
De Turkse strafrechtadvocaat Eser Duran verzamelt bewijsmateriaal van slechte bouwmaterialen bij ingestorte flatgebouwen.
Terwijl de Turkse regering zich richt op de bouwers, wijzen critici erop dat de echte verantwoordelijkheid hogerop moet worden genomen. Turkse advocaten, ingenieurs en architecten wijzen naar de autoriteiten zelf. Het is duidelijk dat het toezicht op de bouw in de afgelopen twintig jaar volkomen heeft gefaald, zeggen ze.
Volgens advocaat Eser Duran is er sprake van een ketting van schuld. "Na de bouwers komen de inspecteurs, dan de lokale autoriteiten, en daarna de staat zelf."
Eind februari diende een groep van 61 advocaten een officiële aanklacht in tegen president Recep Tayyip Erdogan vanwege het hoge dodental door de aardbevingen. Ze beschuldigen hem en ook ministers, lokale bestuurders en bouwbedrijven van dood door nalatigheid en corruptie. Ook Turkse oppositieleiders beschuldigden Erdogan ervan niet genoeg te hebben gedaan om gebouwen beter aardbevingsbestendig te maken.
Amnestiewet voor gebouwen is poging tot moord.
Op papier hebben Turkse bouwvoorschriften strenge regels voor aardbevingsbestendige bouw en onderhoud. Die werden ingevoerd na de verwoestende aardbeving van 1999 in Izmit, waarbij minstens 17.000 doden vielen. Maar in de praktijk zijn de voorschriften in de afgelopen twintig jaar slecht nageleefd, zeggen experts. Er is te soepel mee omgegaan omdat de focus lag op veel bouwen voor economische groei.
Illegale gebouwen
Turkse advocatenordes bereiden nu verschillende rechtszaken voor die niet alleen de bouwers, maar ook de verantwoordelijke autoriteiten voor de rechter moeten slepen.
Ze wijzen op een controversiële amnestiewet die het sinds 2018 mogelijk maakte dat honderdduizenden illegale gebouwen mochten blijven staan na betaling van een geldboete. De Turkse Orde van Ingenieurs en Architecten noemde de wet in 2021 al "poging tot moord".
President Erdogan promootte de amnestiewet juist, die zou goed zijn voor de bouwsector en de economische groei van het land. In een verkiezingsbijeenkomst in Hatay in 2019 sprak hij er met trots over: "we hebben de woonproblemen van 205.000 inwoners van Hatay opgelost". Juist in Hatay vielen begin februari de meeste slachtoffers.
De Turkse regering verdedigt zich door te herhalen dat deze ramp van zo'n grote omvang is dat geen land zich daar goed op had kunnen voorbereiden. De beving was simpelweg te sterk. Door de bouwers te arresteren en berechten vindt Ankara dat de schuldvraag afdoende wordt beantwoord.
