Hulporganisaties boos op Rutte, die ze onterecht linkt aan mensensmokkel

• Ties Keyzer en Bart Rutten

Premier Mark Rutte heeft zich de woede op de hals gehaald van ngo's die migranten in nood oppikken van de Middellandse Zee. Volgens de minister zijn sommige van deze organisaties onderdeel van "een heel cynisch businessmodel van mensensmokkelaars". Pim Kraan, directeur van Save The Children Nederland, zegt dat de premier zijn organisatie hiermee "criminaliseert voor de ogen van het Nederlands publiek. Dat terwijl wij werkzaamheden doen, ook voor de Nederlandse overheid, om de zwakkeren humanitaire hulp te bieden."

Na herhaaldelijke vragen van Nieuwsuur laat het ministerie van Algemene Zaken weten dat de uitspraken "misschien iets te kort door de bocht" zijn. "Maar alles is erop gericht om in de volle breedte te kijken naar het cynische model van mensensmokkel. Het kan zijn dat sommige ngo's met de beste intenties onbedoeld een bijdrage leveren aan dit model, en het is goed om daarnaar te kijken."

Aanzuigende werking

Morgen bezoekt Rutte zijn Italiaanse evenknie Georgia Meloni. Bij de ontmoeting staat migratie bovenaan de agenda. Zowel Nederland als Italië wil het aantal mensen dat vanuit Afrika de oversteek naar Europa waagt, fors inperken. In januari nam Meloni wetgeving aan die reddingsorganisaties aan striktere regelgeving onderwerpt. Zo moeten ngo's opgepikte vluchtelingen direct terugbrengen naar de haven. Dat hindert de organisaties in het werk: normaliter voeren ze meerdere reddingsacties per tocht uit.

Volgens de Italiaanse regering is de wetgeving nodig omdat de reddingsacties van ngo's een aanzuigende werking hebben op migranten. Ook zegt de regering mensensmokkel tegen te willen gaan.

Het is niet de eerste keer dat Italië reddingswerk van ngo's in verband brengt met dat van illegale mensensmokkelaars. Wel is het opvallend dat Meloni nu een medestander vindt in Rutte. In een wekelijks vraaggesprek met journalisten op 7 februari dit jaar maakte de premier, toen hem werd gevraagd naar het toenemend aantal bootvluchtelingen op de Middellandse Zee, een onderscheid tussen "goeie en slechte ngo's." In die laatste categorie vallen volgens Rutte "niet-fatsoenlijke ngo's die het voor het geld doen". In de aanpak van die organisaties hebben Nederland en Italië volgens hem een gedeeld belang.

Aan de talkshowtafel van Jinek herhaalde Rutte later dat "een deel van die ngo's onderdeel is geworden van het business model". Hij liet toen in het midden welke organisaties hij bedoelde. Ook vandaag antwoordt Rutte op de vragen van Nieuwsuur dat hij geen voorbeelden kan geven van ngo's die geld verdienen aan het oppikken van bootvluchtelingen.

Achterban

Dat terwijl de Nederlandse steun hoofdzakelijk blijft bij woorden. Nederland staat erop dat de Dublin-akkoorden, die stellen dat migranten in landen van aankomst een verblijfsvergunning moeten aanvragen, streng moeten worden nageleefd. Toch kan Meloni ook de vocale steun van Nederland goed gebruiken, en vice versa. Cusumano: "Zo kunnen ze beiden naar hun achterban verkopen dat hun beleid internationaal op goedkeuring kan rekenen."

Mensenrechtenorganisaties zijn verbolgen. Judith Sargentini, directeur van Artsen Zonder Grenzen Nederland, vindt het schadelijk dat Rutte "zich laat meenemen in de praat van de premier van Italië. Zulke twijfels zaaien doet afbreuk aan ons werk. We redden mensen, daar mogen we trots op zijn."

Naar aanleiding van de uitspraken besloten de Nederlandse tak van CARE, Terre des Hommes, Oxfam Novib, Save The Children en Artsen Zonder Grenzen verhaal te halen bij de minister-president. Algemene Zaken verwees door naar Buitenlandse Zaken en Veiligheid & Justitie, maar die gaven in een gesprek te kennen niet in te kunnen gaan op de uitspraken van de premier. De hulporganisaties laten het er niet bij zitten: deze week vragen ze in een gezamenlijke brief opheldering aan Rutte.