Er is een jaar verstreken sinds de Russen Oekraïne binnenvielen. De president van Frankrijk, Emmanuel Macron, wilde niet aan de zijlijn staan en begon een diplomatiek offensief. Was dat succesvol? Twee Franse experts maken de balans op.
"President Macron weet dat hij geen oplossing heeft om de oorlog in Oekraïne te beëindigen", zegt de Franse historicus en Ruslandspecialist Hélène Carrère d'Encausse. "Maar de vraag is of hij invloed kan uitoefenen. Als president van la Republique Française is het zijn taak Frankrijk in het spel te houden. Hij moet zorgen dat zijn land meedoet op het wereldtoneel."
Niemand wist hoezeer Poetin de situatie in Oekraïne verkeerd inschatte.
De 93-jarige Carrère d'Encausse woont en werkt in het hart van Parijs, in het 17e-eeuwse paleis van de prestigieuze Academie Française. Ze schreef een twintigtal boeken over Rusland en had verschillende ontmoetingen met Vladimir Poetin aan het begin van zijn presidentschap. De Russische president was nieuwsgierig naar haar visie als wetenschapper. "De eerste keer werd ik twee uur in zijn werkkamer ontvangen. Hij stelde veel vragen: Hoe wij, hoe Frankrijk, tegen Rusland aankeek. Hoe wij de toekomst van Rusland zagen."
Ze wendde zich af van de Russische president toen hij veranderde in een gesloten leider die geen vragen meer stelde en slechts eindeloze toespraken hield. "Daarmee toonde hij zijn buitengewoon bekrompen geest."
De oorlog kwam voor Carrère d'Encausse als een schok. De laatste diplomatieke pogingen van president Macron waren mislukt. Ze ziet dat niet als falen van de Franse leider. "Hij onderhandelde met Vladimir Poetin, maar dat had geen enkele zin. Poetin was vastbesloten. In zijn hoofd zou het een makkelijke overwinning worden en dat wist Macron niet. Niemand wist hoezeer Poetin de situatie in Oekraïne verkeerd inschatte."
Op twee paarden gewed
Maar er is wel degelijk commentaar op het optreden van de Franse president. Hij heeft te veel op twee paarden gewed, zegt François Heisbourg, geopolitiek analist en defensiespecialist verbonden aan het International Institute for Strategic Studies. Heisbourg publiceert deze week het boek Leçons d'une guerre, Lessen van een oorlog.
"Emmanuel Macron wil twee dingen tegelijk. Hij wil Oekraïne steunen én Frankrijk in een positie brengen dat het een rol speelt bij de naar zijn mening onvermijdelijke onderhandelingen. Maar bij een oorlog is het moeilijk om twee tegenovergestelde zaken tegelijkertijd uit te voeren."
Macron heeft in de ogen van Heisbourg diplomatiek weinig bereikt. "Hij behaalde geen enkel resultaat. Er veranderde op politiek, militair en diplomatiek gebied niets bij Poetin. Dus na een jaar oorlog kunnen we vaststellen dat het een mislukking is. Tenminste, voorlopig."
Poetin op Macrons zomeradres
Meteen bij de start van zijn presidentschap in 2017 probeerde Macron de rol van Frankrijk op het internationaal politieke toneel te vergroten en de banden met Poetin aan te halen. Macron wilde een eigen koers varen, niet aan de leiband van de Verenigde Staten lopen. In 2017 werd Poetin met alle egards ontvangen in het Kasteel van Versailles. Macron benadrukte het belang van een open, respectvolle dialoog.
Twee jaar later werd Poetin zelfs uitgenodigd op het vakantieadres van de Franse president, Fort de Brégançon aan de Côte d'Azur. Rusland was geïsoleerd geraakt door de internationale sancties vanwege de annexatie van de Krim in 2014. De uitnodiging op Macrons zomerresidentie werd gezien als een overwinning voor het Kremlin.
Heisbourg: "Macron is gefascineerd door de persoon Poetin. Dat wil niet zeggen dat hij hem graag mag of het politiek met hem eens is. Maar hij heeft een fascinatie voor zijn persoon op intellectueel en psychologisch gebied."
Macron wil Rusland 'niet vernederen en verpletteren'.
In de documentaire 'Een president, Europa en de oorlog' zien we 'live' hoe de Franse leider vruchteloze pogingen doet om een oorlog in Oekraïne te voorkomen. "Eerlijk gezegd wil ik gaan ijshockeyen", horen we Poetin minachtend zeggen, enkele dagen voor de invasie.
François Heisbourg: "Ik denk dat Macron toen begreep dat hij niets kon veranderen. Dat het Vladimir Poetin allemaal niet interesseerde. In zo'n situatie is bemiddeling onmogelijk."
Macron heeft sinds september geen contact meer met de Russische leider. De documentaire speelde mogelijk een rol. De Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergej Lavrov, verklaarde "dat je niet eenzijdig kan besluiten opnames van een diplomatiek gesprek naar de media te lekken".
'Ambities zitten Macron in de weg'
Intussen doet de Franse president er alles aan om de deur naar het Kremlin niet definitief te sluiten. Ruslandspecialist Carrère d'Encausse: "Macron wilde 'Rusland niet vernederen' en hij verklaarde onlangs dat hij het land 'niet wil verpletteren'." De president beseft dat Rusland als grootmacht niet zomaar van de tafel wordt geveegd. "Macron's pragmatisme en realisme spelen daarbij een rol."
Ook al blijven er ambities, Carrère d'Encausse denkt dat Macron geen wonderen kan verrichten. "Hij hoopt op een bepaald moment een 'eerlijke bemiddelaar' te zijn. Altijd zeggen: We moeten onderhandelen, praten, dit of dat doen. Want Frankrijk moet een rol blijven spelen."
Heisbourg waarschuwt dat grootse bemiddelaar-ambities Macron in de weg kunnen zitten. "Als je te graag wilt, dan loop je de kans het niet te krijgen. Net als in de zakenwereld. Als je ergens te openlijk interesse voor toont, verminder je de kans dat je het bereikt."
