Desinformatie verspreiden om verkiezingen te beïnvloeden: dat het gebeurt is niet nieuw, maar de woensdag onthulde activiteiten van een Israëlisch bedrijf tillen deze praktijk naar een heel nieuw niveau. Drie journalisten gingen undercover bij het bedrijf en laten zien dat zakenmensen en politici van over de hele wereld voor de diensten van het bedrijf betalen voor persoonlijk gewin. Zo zou het bedrijf hebben geprobeerd tientallen presidentsverkiezingen wereldwijd te beïnvloeden.
"Al bij de eerste afspraak geloofde ik niet wat ik zag", zegt de Israëlische journalist Gur Megiddo. "Ik wist op dat moment dat dit heel groot was." Hij was betrokken bij de undercoveroperatie en vertelt aan Nieuwsuur hoe hij en twee collega's - een Israëliër en een Fransman - te werk gingen.
Het feit dat deze diensten bestaan maakt van verkiezingen een race to the bottom.
Zes maanden lang deden de journalisten zich voor als cliënten die geïnteresseerd waren in de diensten van het Israëlische bedrijf, dat opereert onder de codenaam 'Team Jorge'. Ze spraken meerdere keren met 'Jorge', echte naam Tal Hanan, de baas van het bedrijf. Tijdens die bijeenkomsten liet Jorge aan zijn zogenaamde nieuwe cliënten zien wat hij te bieden had.
"In de eerste presentatie die we ontvingen zagen we e-mails en telegramberichten van personen die dichtbij de Keniaanse presidentskandidaat stonden", zegt Megiddo. Die presentatie was enkele dagen voor de Keniaanse presidentsverkiezingen van afgelopen zomer. De accounts behoorden toe aan medewerkers van kandidaat William Ruto, die later de verkiezingen won.
Jorge liet aan de journalisten zien dat hij niet alleen de e-mails en Telegramberichten kon inkijken, maar ook berichten kon versturen. Hij verzond bij wijze van demonstratie het cijfer 11 naar een contact van een gehackte medewerker, maar het lukte vervolgens niet dat bericht weer te verwijderen. Later benaderden de journalisten de ontvanger van het bericht, die ermee instemde het chatgesprek te delen. Daar was het bericht met het cijfer 11 te zien.
Naast het hacken van accounts ontwikkelde Team Jorge een systeem dat automatisch nepprofielen op social media genereerde. Dat systeem noemde hij AIMS: Advanced Impact Media Solutions.
Hier vertelt Megiddo over de werking van AIMS:
Om te laten waar AIMS toe in staat is, stemde Jorge ermee in een social media-campagne te starten rondom emoe Emmanuel, die afgelopen zomer viral ging. "We besloten het gerucht te verspreiden dat hij was overleden, dus we vroegen Jorge een campagne te lanceren met de hashtag #RIP_Emmanuel."
Internethit Emmanuel met zijn baasje:
Door deze campagne konden de journalisten de profielen die deze hashtag verspreidden controleren. "Zo kwamen we erachter dat die avatars zijn gebruikt voor negentien andere campagnes op verschillende plekken in de wereld. Voor zakenmensen, politieke campagnes, enzovoort."
Megiddo benadrukt dat niet alles wat Jorge tegen de journalisten heeft gezegd voor waar aangenomen moet worden. Zo beweert hij dat Team Jorge geprobeerd heeft 33 presidentsverkiezingen te beïnvloeden, waarvan 27 "met succes". Of dat klopt, konden de onderzoekers niet verifiëren. "We weten dat hij als hacker betrokken was bij de presidentsverkiezingen in Nigeria in 2015, samen met Cambridge Analytica."
Race to the bottom
De journalist benadrukt dat de dienst van Hanan geen opzichzelfstaand fenomeen is, maar het topje van de ijsberg. "We wilden in de wereld van de 'informatie-industrie' duiken. We weten allemaal dat er bots actief zijn op social media, maar we wilden aan de wereld laten zien hoe dit aan de achterkant werkt. We hebben het ook bij andere bedrijven geprobeerd, maar daar kwamen we niet binnen."
Anat Ben-David, onderzoeker op het gebied van digitale media aan de Israëlische Open Universiteit, maakt zich grote zorgen over de commerciële verspreiding van desinformatie en hacking. "Het feit dat deze diensten bestaan en dat ze worden aangeboden aan mensen die werken in verkiezingscampagnes, maakt van verkiezingen een race to the bottom."
Ben-David hoopt dat de onthullingen zullen leiden tot betere regulering. "Als we dit scharen onder cybercriminaliteit, kunnen we ervoor zorgen dat deze methodes niet meer ingezet kunnen worden om verkiezingen te beïnvloeden."
