'Israëlisch bedrijf zet duizenden nepaccounts in voor manipulatie verkiezingen'

Een Israëlisch bedrijf maakt zich schuldig aan het verspreiden van desinformatie en het beïnvloeden van verkiezingen. Dat concludeert een team van meer dan honderd journalisten uit verschillende landen na langdurig onderzoek. Onder andere de Britse krant The Guardian en de Duitse publieke omroep ZDF waren erbij betrokken.

Voor het onderzoek gingen drie journalisten - twee Israëliërs en een Fransman - undercover bij het 'spookbedrijf' in Israël, dat nergens officieel geregistreerd staat. Ze deden zich voor als adviseurs van een zakenman die zogenaamd de verkiezingen in een Afrikaans land wilde manipuleren.

De eigenaar van het bedrijf, Tal Hanan - hij noemt zichzelf 'Jorge' - zei tegen de journalisten dat zijn organisatie 33 presidentsverkiezingen heeft geprobeerd te beïnvloeden, waarvan in 27 gevallen "met succes".

De onderzoekers konden niet verifiëren of deze bewering klopt en - zo ja - wat dat succes dan precies inhield. Wel staat volgens hen vast dat het bedrijf van Hanan zich in 2015 in het geheim bemoeide met de presidentsverkiezingen in Nigeria, samen met het in opspraak geraakte Amerikaanse databedrijf Cambridge Analytica.

Foto van Nederlander gebruikt

Het paradepaardje van Tal 'Jorge' Hanan is software waarmee zijn bedrijf naar eigen zeggen meer dan 30.000 nepprofielen op sociale media kan aanmaken. Met het programma kan hij in een paar muisklikken een online identiteit creëren, inclusief foto, naam, geboortedatum, e-mailadres en soms zelfs met een telefoonnummer, creditcard of Airbnb-account.

De nepaccounts zijn actief op onder andere Twitter, LinkedIn, Facebook, Telegram en Instagram. Voor een van de fake Twitterprofielen met de gebruikersnaam Canaelan gebruikte het Israëlische bedrijf de foto van de Nederlander Tom van Rooijen.

De Twitterbot Canaelan plaatst onder meer berichten van de BBC door. Zijn tijdlijn bevat ook tweets over Taylor Swift en de prijs van een KitKat.

Maar volgens The Guardian was Canaelan vooral onderdeel van een campagne om de Britse privacywaakhond ICO in diskrediet te brengen. In een van zijn tweets laat het nepaccount zich negatief uit over die organisatie, net als veel andere bots van het bedrijf van Hanan. Onduidelijk is wie de opdrachtgever was en wat diegene met de campagne wilde bereiken.

"Leuk is anders", reageert Tom van Rooijen, wiens foto voor het nepaccount is gebruikt. De 25-jarige Nederlander, die ironisch genoeg workshops geeft aan leerlingen over onder andere nepnieuws en online 'trollenfabrieken', vond het behoorlijk raar om zijn foto bij een ander account te zien staan.

"Ik weet dat dit kan gebeuren. Ik geef er zelfs les over, maar ook dan kun je blijkbaar zelf slachtoffer worden", zegt hij. Van Rooijen heeft het nepaccount inmiddels gerapporteerd op Twitter, maar moet zijn eigen identiteit bewijzen om aan te tonen dat zijn foto is gestolen. "Daarvoor moet ik een identiteitsbewijs uploaden, maar dat doe ik liever niet."

Gmail en Telegram gehackt

Volgens The Guardian is Van Rooijen slechts één van de - vermoedelijk tienduizenden - nietsvermoedende internetgebruikers van wie de foto in de software van Hanan terecht is gekomen. Behalve aan dit soort fraude maakt zijn bedrijf zich volgens de onderzoeksjournalisten ook schuldig aan hacken.

Zo slaagde hij er voor de ogen van de undercoverjournalisten in om in te breken in online accounts van een politiek adviseur uit Kenia. Hij klikte door de e-mails en berichten van de adviseur op Gmail en de versleutelde berichtendienst Telegram, schrijft The Guardian.

Van in ieder geval één Telegram-bericht dat Hanan op die manier namens de adviseur verstuurde, ontdekten de journalisten later dat het inderdaad op de telefoon van de ontvanger was aangekomen.

'Niets fout gedaan'

Wie de opdrachtgevers van het Israëlische bedrijf precies zijn, is niet bekend. Het zou in ieder geval gaan om commerciële bedrijven, politieke partijen en veiligheidsdiensten.

Hanan wil niet inhoudelijk reageren op de uitkomsten van het onderzoekscollectief, melden de betrokken journalisten. Hij zegt daarvoor "toestemming" nodig te hebben van iemand anders, onduidelijk is wie. "Maar voor de duidelijkheid: ik heb niets fout gedaan", zegt hij.

Zijn broer en zakenpartner ontkent dat het bedrijf de regels overtreedt. "Ik werk al mijn hele leven in overeenstemming met de wet."