Werkgevers worstelen met meldingen van grensoverschrijdend gedrag. Na grote onthullingen vorig jaar bij tv-programma's, in de politiek en de sport zijn leidinggevenden een stuk alerter geworden als het gaat om sociale veiligheid op de werkvloer. Alleen schiet een deel van hen nu door. Dat constateren arbeidsrechtadvocaten, onderzoeksbureaus en een rechtsbijstandsverzekeraar tegenover Nieuwsuur.
Werkgevers stellen met enige regelmaat meteen een groot extern onderzoek in, schorsen de beklaagde of ontslaan de werknemer op staande voet. Ze vergeten eerst goed naar de feiten te kijken en ook het verhaal van de beklaagde te horen en te wegen, constateert advocate Loes Wevers. "Dit leidt tot bedrijfsongevallen die heel beschadigend zijn."
Paniek leidt tot de overtrokken reactie
Rechtsbijstandverzekering DAS merkt dat verzekerden vaker dan voorheen juridisch advies willen omdat ze worden geconfronteerd met een beschuldiging van grensoverschrijdend gedrag. "Werkgevers zijn strenger geworden en spreken werknemers er eerder op aan. In paniek nemen ze soms verregaande besluiten. Je moet dan denken aan schorsingen of onderzoeken die soms maanden in beslag nemen zonder dat de betrokken werknemer wordt gehoord", zegt een woordvoerder.
Ook als gedragingen wel degelijk ernstig zijn en onderzoek vereisen, gaat het soms mis. Dat blijkt uit een zaak bij een adviesbureau in Amsterdam:
Paniek en verbazing, die twee emoties ziet Wevers vooral bij de werkgevers die zij bijstaat na een melding. Ze heeft zich als advocate gespecialiseerd in integriteitszaken en staat naast werkgevers ook melders en beklaagden bij. "Die paniek leidt tot de overtrokken reactie."
Ze had een zaak waarbij een werkgever een melding binnenkreeg en een uur later een gesprek met de beklaagde zou hebben. "Hij wilde hem meteen op non-actief stellen en belde of ik even mee kon werken aan een briefje. Toen heb ik gezegd: 'Ja, maar wat weten we van die melding? Klopt die wel?'"
Een onderzoek kan een grote impact hebben.
Wevers adviseerde vervolgens dat de beklaagde zich ziek zou melden en dat de werkgever eerst zou gaan kijken of de melding wel hout sneed. "Na een dag of twee bleek dat die melding dus niet klopte. Er waren bij de melder heel andere redenen geweest om die melding te doen." Omdat de werknemer alleen ziek was gemeld, kon hij weer terug aan het werk. Zonder gevolgen die een geruchtenstroom zou hebben veroorzaakt.
Bij Hoffmann, van oorsprong een onderzoeksbureau voor bedrijfsfraude, zien ze sinds 2020 een stijging in hun onderzoeken naar grensoverschrijdend gedrag, zegt directeur Martijn van de Beek. "Je had #metoo, black lives matter en na The Voice of Holland nam het helemaal een vlucht. Nu bestaat meer dan de helft van ons werk uit dit soort onderzoeken."
Belangen en rechten
In 2021 deed Hoffmann nog 31 onderzoeken naar grensoverschrijdend gedrag, vorig jaar stond de teller op 96 onderzoeken. Ook andere bureaus als Bing, Bezemer & Schubad en het Landelijk Instituut Vertrouwenspersonen zeggen meer vraag te zien naar onderzoeken over grensoverschrijdend gedrag.
Hoffmann weigert in 30 procent van de gevallen een onderzoek. "Als de melding heel mager is, heb je geen gerechtvaardigd belang. Dan is een onderzoek instellen een te zwaar middel. Je moet rekening houden met de belangen en rechten van de melders, maar ook van de vermeende dader. Een onderzoek kan een grote impact hebben", zegt Van de Beek.
Als bekend wordt dat er een onderzoek naar iemand wordt gedaan, is dat vaak het gesprek van de dag bij het koffiezetapparaat. Van de Beek ziet ook organisaties die bang zijn dat als ze geen onderzoek laten doen ze negatief in de publiciteit komen omdat ze de melding niet serieus nemen.
Ook al blijkt de melding onterecht, partijen gaan dan vaak toch uit elkaar.
Ook bij de rechter neemt het aantal zaken omtrent grensoverschrijdend gedrag toe, ziet advocate Wevers. De Raad voor de Rechtspraak houdt daar zelf geen cijfers van bij, maar in de zaken die worden gepubliceerd is de rechter regelmatig zeer kritisch over de rol die werkgevers hebben gespeeld. Dan blijkt het interne- of externe onderzoek ondeugdelijk en de schorsing of het ontslag geen stand te houden.
Een belangrijk ander punt is dat de beklaagde op de hoogte moet zijn van de melding en de inhoud ervan. "Dit gebeurt meer niet dan wel", is de ervaring van advocate Marion van den Brekel. In haar praktijk - waar ze vooral beklaagden en werkgevers bijstaat - is het aantal zaken over grensoverschrijdend gedrag sinds onthullingen over The Voice of Holland verviervoudigd. In 95 procent van de gevallen komt het dan niet tot een rechtszaak. "In de praktijk kiezen zowel de werkgever als de beklaagde daar niet voor. Want ze hebben er beiden geen belang bij dat de zaak in de openbaarheid komt."
Schade is dan vaak al aangericht. Want door alle reuring is het lastig terugkomen op de werkvloer na een onderzoek of een op non-actiefstelling. Ook al blijkt de melding onterecht, partijen gaan dan regelmatig toch uit elkaar, vertelt Van den Brekel. Zonder betrokkenheid van een rechter, maar wel vaak na betaling van een zak met geld voor de beklaagde. "En die kan oplopen tot in de tonnen."
