Het is de olifant in de Europese kamer: slechts twintig procent van alle uitgeprocedeerde asielzoekers in de EU wordt teruggestuurd naar het land van herkomst. De overige mensen, tachtig procent, zwerven zonder papieren door het continent en moeten zich in leven houden met zwart werk, drugshandel of prostitutie.
Alle Europese regeringen hebben als oplossing het 'meer en sneller uitzetten van uitgeprocedeerde asielzoekers', maar de realiteit is dat dit vrijwel geen enkel land lukt. Het antwoord van de Europese Unie is tot nu toe hogere hekken plaatsen en regeringen zwaarder straffen, maar de vraag is of dat mensen tegenhoudt.
De belangrijkste adviseur van de Duitse regering, Gerald Knaus, werkt nu voor Duitsland aan een nieuwe oplossing. Een oplossing die zowel humaner als effectiever moet zijn: het sluiten van deals met herkomstlanden waar beide partijen wat aan hebben, om te beginnen met Gambia. Het is één van de voorbeelden van de nieuwe Duitse asielpolitiek onder bondskanselier Scholz.
Onze mensen mogen in Duitsland werken en hoeven geen gevaarlijke reis te ondernemen. Het is vanzelfsprekend dat Gambia dan alle irreguliere migranten terugneemt.
Hoe gaat dat in zijn werk? Alle illegale Gambianen die nog in Duitsland zijn en daar niet in aanraking kwamen met de politie mogen blijven en krijgen een werkvergunning. Gambianen kunnen voortaan alleen op een legale manier naar Duitsland reizen. Ze kunnen een werkvisum aanvragen voor banen waar Duitsland behoefte aan heeft, bijvoorbeeld automonteur of verpleger, maar ook voor een studie. Zo krijgen niet alleen mensen met diploma's een kans. En ook vrouwen maken meer kans om te immigreren.
Gambianen die toch illegaal naar Duitsland komen worden snel gecontroleerd en het land uitgezet. De Gambiaanse regering zal alle nieuwe illegalen meteen terugnemen. Het heeft dus weinig zin om de gevaarlijke reis naar Duitsland te maken. Mensensmokkelaars hebben zo geen verdienmodel meer.
'Win-winsituatie'
Bedenker Gerald Knaus noemt de Gambiadeal een doorbraak. "De pushbacks, de grote groepen illegalen die door Europa zwerven, het is onhoudbaar geworden. En het lukt niet om goede afspraken te maken met landen van herkomst of doorvoerlanden als Libië of Marokko. Hoe strenger de taal vanuit Europa, hoe minder ze willen meewerken. Voor Duitsland is het personeelsgebrek tegelijk een van de grootste problemen van de komende decennia. Dan ligt het voor de hand daar beter naar te kijken."
Musa Camara, directeur migratie en diaspora van het ministerie van Buitenlandse Zaken van Gambia, zegt dat de Gambiaanse regering bereid is een akkoord met Duitsland te sluiten. "Het is een win-win situatie. Onze mensen mogen in Duitsland werken en hoeven geen gevaarlijke reis te ondernemen. Het is vanzelfsprekend dat Gambia dan alle irreguliere migranten terugneemt."
Gambia is een klein land met twee miljoen mensen, van wie een derde onder de armoedegrens leeft. Zo'n honderdduizend jonge Gambianen zijn al naar Europa vertrokken. Meestal krijgen deze jongeren geen asiel en leven ze, eenmaal in Europa, in de illegaliteit. Meer dan een kwart van het BNP van Gambia bestaat inmiddels uit geld dat deze migranten vanuit Europa naar hun familie sturen. Migratie is de grootste inkomstenbron van het land. Sinds 2019 weigert de Gambiaanse regering dan ook mee te werken aan Europese uitzettingen.
Niemand in Gambia zit te wachten op vliegtuigen vol 'losers', jongeren die Europese landen zijn uitgezet en daarmee hun familie terug in armoede brengen. Eerder waren er felle protesten bij de aankomst van repatriëringsvluchten. De politieke druk op de Gambiaanse regering om terugkeerders te weigeren is groot.
Een Gambiadeal kan als blauwdruk dienen, maar niet elk land is geschikt, erkent Knaus: "Met Libië, Rusland, Belarus en een aantal Afrikaanse landen is niet te onderhandelen. Maar dat is geen reden om niks te proberen, om legale migratie mogelijk te maken en alles te doen om illegale migratie te beperken. Helemaal stoppen zal het nooit, ook niet met meer muren en hekken."
