Is Nederland nog steeds een prima plek voor bedrijven om zich te vestigen?

Hoe aantrekkelijk is Nederland nog om je bedrijf te vestigen? Steeds minder, zeggen veel bedrijven. Komende donderdag praat het kabinet met grote bedrijven over hun zorgen. Maar ondertussen is een groep buitenlandse bedrijven juist heel tevreden: ze komen naar Nederland en vestigden hier zelfs hun Europese hoofdkantoor.

"We dachten meteen aan Nederland toen we over uitbreiding naar Europa dachten", zegt Trieu My Van van de Amerikaanse multinational Nanostring. Het bedrijf maakt zeer specialistische medische apparatuur. Het bedrijf groeit snel en is al in meerdere Europese landen actief. Het Europese hoofdkantoor van het bedrijf opende een jaar geleden in Amsterdam. Maar waarom Nederland?

"De verbindingen de infrastructuur in Nederland zijn goed", zegt My Van. "Daarnaast is Amsterdam een prachtige stad en willen we hier regelmatig collega's en bezoekers ontvangen. Ook voor hen was Amsterdam erg aantrekkelijk."

Europa heeft meer mooie steden, zoals Berlijn, Parijs of Londen, maar Amsterdam heeft duidelijk voordelen, zegt My Van. "Nederland wordt niet getroffen door Brexit, dat was voor ons erg belangrijk." Daarnaast wilde het bedrijf ook neerstrijken in een stad die wordt omgeven door goede universiteiten, researchinstituten en ziekenhuizen. "En dat vinden we hier allemaal in Amsterdam."

Meerdere crises

Maar lang niet alle bedrijven zijn zo positief over het Nederlandse vestigingsklimaat. Na Unilever en Shell dreigt nu ook baggeraar Boskalis uit ons land te vertrekken. Het vestigingsklimaat in Nederland is in "vrije val", zo stelde werkgeversorganisatie VNO-NCW vorig jaar op hun website.

In een opiniestuk in de krant NRC schreef Ingrid Thijssen, voorzitter van de VNO-NCW, dat de overheid direct moet ingrijpen om het vestigingsklimaat voor bedrijven in Nederland te verbeteren. "Omringende landen hebben op veel aspecten onze aanpak gekopieerd en verbeterd, terwijl die hier onder druk staat. Zo verslechtert de kwaliteit van onze schoolverlaters al jaren en is de belastingdruk voor bedrijven in een paar jaar tijd zelfs één van de hoogste van de EU geworden."

"We hebben in Nederland te maken met een energietransitie, een stikstofcrisis en een PFAS-crisis. Dat zijn wel allemaal crises die invloed hebben op ons ondernemingsklimaat", zegt Henk Volberda, hoogleraar Strategie en Innovatie aan de Universiteit van Amsterdam. Volberda doet al jaren onderzoek naar het Nederlandse vestigingsklimaat. Onlangs ondervroeg hij zevenhonderd bedrijven.

Belastingklimaat

"Uit het onderzoek blijkt dat bedrijven gemiddeld genomen best tevreden zijn, gemiddeld geven ze ons vestigingsklimaat een 6.9." Toch gaf een aanzienlijk deel van de bedrijven, 23 procent, aan te overwegen Nederland te verlaten. De redenen: wet- en regelgevingen die het ondernemen lastig zouden maken en de achteruitgang van het belastingklimaat.

Dat een vijfde van de bedrijven in Nederland toch overweegt te vertrekken is een slecht teken, zegt econoom Mathijs Bouman. "Ik ben ook nog steeds verbaasd over hoe weinig rumoer er was toen de grote multinationals zoals Shell en Unilever uit ons land vertrokken. Nederland was vroeger altijd het land van de multinationals, maar dat is niet meer het geval."

In een rapport van het International Institute for Management Development (IMD) is Nederland van plek 4 naar plek 6 gezakt op de lijst van aantrekkelijke landen voor ondernemers. De redenen die daarvoor werden gegeven: kostenconcurrentie, competentie van de overheid en het belastingklimaat.

Expatregeling

Ook de VNO-NCW ziet de belastingdruk als een probleem. Volgens Thijssen is de belastingdruk voor bedrijven in Nederland "een van de hoogste in Europa". Toch valt dat mee. Nederland zit rond het Europese gemiddelde als het gaat om bijvoorbeeld vennootschapsbelasting en inkomstenbelasting. Ook de aantrekkelijke 30 procent-regeling, een belastingregeling voor buitenlandse werknemers, bestaat nog steeds. En dat is ideaal voor bedrijven die veel buitenlands talent zoeken.

"Die expatregeling speelt inderdaad een belangrijke rol", zegt Bouman. "Maar daar worden wel al langer discussies over gevoerd. Tijdens de verkiezingen zeiden veel partijen die nu in de regering zitten, dat die regeling zou stoppen. Maar dat is toch niet gebeurd." Inmiddels hebben alle Europese landen ook een soortgelijke regel, zegt Bouman, dus zou het nu ook niet handig zijn als Nederland dat als enige opheft.

Ook bij Nanostring weegt de 30 procent-regeling zwaar mee, zegt My Van. "Vooral gezien de kosten van het levensonderhoud en de huizenmarkt, is die 30 procent-regeling noodzakelijk." Want Nederland is niet het goedkoopste land, zegt My Van, "maar wel een van de beste".