Het is niet zo dat er door de 'spreidingswet', die ervoor moet zorgen dat asielzoekers beter over het land worden verspreid, in elke gemeente verplicht een asielzoekerscentrum moet komen. Dat zegt staatssecretaris Eric van der Burg in Nieuwsuur. "Een gemeente kan zeggen: ik doe meer op het gebied van asielzoekerscentra, dan doet een buurgemeente meer op het gebied van statushouders en nog een andere gemeente meer op een ander vlak."
Een provincie kan ook bepalen dat er gemeenten zijn die niemand hoeven op te vangen. "Als de provincie maar levert wat geleverd moet worden", zegt Van der Burg.
Als je met elkaar zegt: wij willen asielzoekers opvangen in Nederland, dan moet je dat op een eerlijke manier verspreiden door het land.
Van der Burg werkt al maanden aan een nieuwe asielwet, waarin het kabinet gemeenten makkelijker kan dwingen asielzoekers op te vangen. Maar vooral zijn eigen partij, de VVD, lag lang dwars. Pas na een volgens fractievoorzitter Sophie Hermans "pittig gesprek" met premier en partijleider Rutte zegde de Tweede Kamerfractie steun toe.
Volgens VVD-Kamerlid Ruben Brekelmans deed Rutte tijdens dat gesprek de toezegging dat hij "aan de slag gaat" met de asielinstroom, die volgens veel VVD'ers te hoog is. Maar het lijkt lastig daar veel aan te doen, omdat Nederland gebonden is aan internationale afspraken en verdragen.
Toch heeft Van der Burg hoop. "Een aantal landen die in Europa al veel opvang bieden, zoals Duitsland, Nederland, België en Oostenrijk, hebben gezegd: wij gaan binnenkort bij elkaar komen om te kijken hoe we Europese afspraken beter kunnen handhaven. Want een groot deel van de mensen die op dit moment in Nederland asiel aanvragen, hoort dat eigenlijk aan te vragen in andere Europese landen."
2500 euro
Volgens het kabinet zijn er in 2023 ongeveer 55.000 opvangplekken voor asielzoekers nodig. Nu zijn er 15.000 "duurzame plekken" beschikbaar, wat betekent dat er nog 40.000 nodig zijn.
Onderdeel van het wetsvoorstel is dat gemeenten die vóór 1 mei vrijwillig opvangplekken aanbieden een bonus van 2500 euro krijgen. Dat geldt alleen voor plekken die voor minstens 5 jaar beschikbaar zijn in een opvanglocatie voor minimaal 100 mensen. "2500 euro lijkt weinig, maar als het in een gemeente bijvoorbeeld lukt om 200 extra plekken te vinden, gaat het al om 500.000 euro per jaar", zegt Van der Burg.
Als het niet lukt het benodigde aantal plekken op die manier te regelen, krijgen de provincies en gemeenten de taak om samen voor de overige capaciteit te zorgen. Wanneer dat op 1 september nog niet gelukt is, kan de staatssecretaris gemeenten dwingen asielzoekers op te nemen.
'Eerlijke manier'
Met deze wet hoopt Van der Burg de crisis in de opvang op te lossen. "Er zijn op dit moment een flink aantal gemeenten die al plekken leveren, waarvan een groot aantal al langer dan 5 jaar", zegt hij. "De bekendste voorbeelden zijn Ter Apel en Westerwolde, maar ook de gemeente Noordoostpolder en Gilze en Rijen. Die krijgen met dit plan extra geld dat ze kunnen besteden aan zaken voor hun inwoners."
Tegelijkertijd is er ook een groep gemeenten die een stuk minder doet, ziet hij. "Als je met elkaar zegt: wij willen echt asielzoekers opvangen in Nederland, dan moet je dat op een eerlijke manier verspreiden door het land. Dan kan het niet zo zijn dat de helft van de gemeentes zegt: we laten het de andere helft doen."
