Iedereen vraagt zich af wat er met Nord Stream 1 en 2 is gebeurd. De NAVO en de EU spreken van sabotage, experts waarschuwen opnieuw voor de kwetsbaarheid onder water. Maar het is niet voor het eerst dat er infrastructuur beschadigt op de zeebodem.
In Noorwegen verdween vorig jaar een 4,3 kilometer lange kabel spoorloos uit de diepten van de zee. Dat gebeurde bij de plaats Bø in de regio Vesterålen in het noorden van het land. Het was het Maritieme observatorium LoVe Ocean - opgericht voor onderzoek naar vissen, ijsmigratie, diepzeekoralen, temperatuur en stroming - dat de verdwijning ontdekte: alle apparatuur ging er in april 2021 op zwart.
Mogelijk was het observatorium een doelwit. Want LoVe Ocean vangt ook signalen van onderzeese activiteit op, waaruit weer is af te leiden welk soort onderzeeërs er in het gebied zijn en wie daarvan de eigenaar is. Het maakt het observatorium daarom zeer geschikt voor het opsporen van (ongewenste) militaire activiteiten.
De Noorse journalist Beth Mørch Pettersen onderzocht de zaak met haar collega's. Er bleek een relatie te zijn tussen de aanwezigheid van Russische schepen en meerdere voorvallen onder water.
Mørch Pettersen: "Niet alleen de kabel bij Bø, ook bij Spitsbergen verdween het signaal van een kabel; één van twee kabels die een satellietstation met de wereld verbinden. Die zijn van essentieel belang voor communicatie. Daar waren Russische schepen in de nabijheid geweest, dezelfde schepen als bij de kabel bij Bø."
Geen goed zicht op dreigingen onder water
Het station op Spitsbergen is verbonden met satellieten die de hele aarde in de gaten houden, wat enorme hoeveelheden data oplevert. De kabels voeren alle data vanaf het station naar het vasteland. Ook die datastroom stopte. De kabel bleek beschadigd, maar niet gebroken en kon worden hersteld.
De Noorse overheid heeft volgens de journalist geen goed zicht op mogelijke dreigingen onder water. "Ze zeggen wel beter toezicht te houden, maar hoe ze dat doen is onduidelijk."
Over de dreigingen op de bodem van de Noordzee maakten we eerder deze video:
Het onderzoek naar de twee Noorse kabelincidenten is inmiddels stilgelegd, vanwege gebrek aan bewijs. "Het was niet mogelijk om te bewijzen welk vaartuig het incident heeft veroorzaakt of dat de kabelbreuk opzettelijk is gebeurd. De strafzaak is daarom geseponeerd", staat in de politieverklaring. Wel is er technisch onderzoek gedaan naar de afgescheurde kabel bij Bø.
Journalist Mørch Pettersen erkent dat de bewijslast lastig is. "Het kan ook per ongeluk veroorzaakt zijn door een vissersboot, zeggen de onderzoekers."
De mogelijke sabotage in Noorwegen is extra gevoelig omdat het land op dit moment de grootste leverancier is van aardgas aan de Europese Unie, nadat Moskou de gasleveringen aan Europa drastisch had verlaagd, als reactie op de Europese steun voor Oekraïne. Noorwegen heeft de afgelopen maand meerdere drones gesignaleerd boven olie- en gasinstallaties in de Noordzee.
Experts vrezen de enorme risico's van sabotage. Volgens Frank Bekkers van HCSS (The Hague Centre for Strategic Studies) zijn leidingen in zee kwetsbaar. "Het gaat dan om honderdduizenden kilometers aan gaspijpleidingen, internet- en elektriciteitskabels." Een vijand kan daar makkelijk bij.
HCSS waarschuwt al langer. Naarmate de zeebodem meer als land wordt gebruikt, zijn er betere waarborgen nodig voor de veiligheid, schreef Bekkers vorig jaar in een onderzoek dat hij met anderen deed. Nederland heeft verzuimd na te denken over de veiligheid van de vitale belangen onder water, lijkt het.
Ook Coby van der Linde, directeur van het Clingendael International Energy Programme, zegt dat de kwetsbaarheid van de infrastructuur op zee groot is. "Een anker van een groot schip kan ze al kapot maken", zegt zij tegen de NOS. Volgens Bekkers is het bovendien niet ingewikkelder om een elektriciteitskabel te vernielen dan een gaspijpleiding. "Als je het ene kan, kan je het andere ook."
Opzettelijke vernietiging
De VN-Veiligheidsraad komt op verzoek van Rusland vrijdag bijeen om de lekken in de Nord Stream-gaspijpleidingen te bespreken. De Europese Commissie heeft al aangekondigd dat opzettelijke vernietiging van infrastructuur zal worden beantwoord met de zwaarst mogelijke sancties.
