Vakbond CNV wil dat bedrijven die dankzij de energiecrisis en hoge inflatie veel winst maken, tijdelijk extra belasting gaan betalen. De FNV, Nederlands grootste vakbond, is niet voor zo'n solidariteitsheffing maar wil een structureel hogere winstbelasting. Dat laten de verenigingen weten aan Nieuwsuur.
"Er zijn op dit moment bedrijven, zoals Shell en Unilever, die megawinsten maken terwijl heel veel mensen, ook veel van hun eigen werknemers, grote moeite hebben om de touwtjes aan elkaar te knopen", zegt CNV-voorzitter Piet Fortuin. "Dan is solidariteit op z'n plek."
Door zo'n heffing wordt gaswinning minder aantrekkelijk. Terwijl we middenin een gascrisis zitten.
De afgelopen tijd wordt er veel gesproken over maatregelen om de effecten van de inflatie te dempen. Een meerderheid van de Tweede Kamer is vóór het extra belasten van hoge bedrijfswinsten, maar volgens het kabinet is invoering van een 'bofbelasting' op korte termijn niet mogelijk.
Dat terwijl het eenvoudig lijkt: een extra belasting over de winst die grote bedrijven in normale jaren niet zouden maken. Met de hogere belastinginkomsten kan de overheid mensen helpen die nu lastig rondkomen.
Maar de heffing kan heel verschillende invullingen krijgen. Een aantal Europese landen voerde de afgelopen tijd al zo'n belasting in, en per land verschilt de regeling sterk.
Hoe een regeling er in Nederland uit zou moeten zien, en welke bedrijven eronder vallen, is nog volledig onduidelijk. "Olie- en gasbedrijven liggen voor de hand, want daar worden nu grote winsten gemaakt", zegt econoom Mathijs Bouman. "Maar daarna wordt het al gauw lastiger. Moet je energiebedrijven extra belasten? Of leidt dat ertoe dat die minder gaan verduurzamen?"
Eerlijk?
Een woordvoerder van ondernemersvereniging VNO-NCW, die de gedachte om grote extra winsten te belasten "in zichzelf begrijpelijk" noemt, wijst op andere ongewenste effecten. "Door zo'n heffing wordt de winning van gas minder aantrekkelijk. Terwijl we middenin een gascrisis zitten."
Bovendien kun je je afvragen hoe eerlijk een boftaks is, zegt Bouman. "Bedrijven betalen natuurlijk al belasting. En winst maken is niet strafbaar." VNO-NCW benadrukt dat bedrijven in Nederland al zo'n 70 procent betalen over de winst uit olie- en gaswinning. In het VK komt dat percentage na de extra heffing uit op 65.
Maar CNV-voorzitter Fortuin vindt een tijdelijke extra belasting goed te rechtvaardigen. "We zijn een heel solidaire samenleving. Nog niet zo lang geleden heeft de overheid in het kader van de coronacrisis het bedrijfsleven met miljarden ondersteund. De bedrijven die nu heel veel verdienen, zouden een gebaar terug kunnen doen."
VN-baas António Guterres noemt de recordwinsten van energiebedrijven "immoreel":
Dan is er nog wel het praktische bezwaar van het kabinet dat het twee jaar duurt om belastingregels aan te passen. En: heeft de overheid het extra belastinggeld wel echt nodig? Bouman: "Zo'n belasting komt vooral tegemoet aan een gevoel van onrechtvaardigheid: burgers gaan er flink op achteruit terwijl bedrijven recordwinsten boeken."
Maar, benadrukt Bouman, "het is ook écht zo dat de koopkracht van veel burgers daalt, terwijl bedrijven tot nu toe goed in staat blijken om de hogere energieprijzen door te berekenen aan hun klanten". Om die reden pleit vakbond FNV voor een structureel hogere winstbelasting.
"Een verhoging is hard nodig om de lasten eerlijk te verdelen", zegt FNV-voorzitter Tuur Elzinga. Verder wil de vakbond dat vermogens net zoveel belast worden als arbeid, en dat er meer gedaan wordt tegen belastingontwijking.
Prijsplafond
Op de korte termijn zou een maximumprijs voor energie een veel concretere en simpelere maatregel zijn dan een bofbelasting om het leven van burgers iets minder duur te maken, zegt Bouman. "Dat kan ook een manier zijn om een oliebedrijf of een energiemaatschappij te treffen."
"Maar zo'n prijsplafond heeft ook effecten die je liever niet wilt. Als gas goedkoper wordt, dwing je burgers en bedrijven niet om energie te besparen of om te verduurzamen."
