Terwijl heel Europa wanhopig op zoek is naar gas, liggen er onder de zeebodem van Cyprus gigantische gasvelden die nog niet zijn aangeboord. Op het eiland zijn conflicten de norm. Kunnen gasdollars een rol spelen bij een verzoening? En kan het gas de Europese Unie uit de nood helpen?
De enorme gasvelden voor de zuidkust van Cyprus werden in 2011 ontdekt. Er was enorme euforie: de grote voorraden zouden de Europese Unie minder afhankelijk kunnen maken van Rusland.
Maar op de plek waar een speciale terminal voor vloeibaar gas zou worden gebouwd, is nu slechts een immense grijze vlakte te zien. Een werknemer van weg- en waterbouw die niet bij naam genoemd wil worden, haalt zijn schouders op: "We hebben jaren verloren, dit gaat niet om energie maar om politiek."
De medewerker denkt dat de nieuwe energiecrisis in Europa misschien kan helpen. "Het vooruitzicht op honderden miljarden kubieke meters gas, met een steeds hogere opbrengst, kan de druk opvoeren."
De hoogste bestuurders van het eiland zien dat ook. De minister van Energie van Cyprus, Natassa Pilidou, en de president van de niet-erkende Turkse Republiek Noord-Cyprus, Ersin Tatar, vinden allebei dat "de gasvelden belangrijk zijn binnen de context van de huidige situatie". Het gaat om "miljarden dollars" die "Europa kunnen helpen bij het uitbreiden van de energiebronnen".
Maar dat zijn alleen woorden. De politieke situatie op het eiland is vooralsnog een té gevoelig punt. De zelfverklaarde Turkse Republiek Noord-Cyprus wordt alleen door Turkije erkend. De EU staat op het standpunt dat het gehele eiland valt onder de Europese lidstaat Cyprus.
Volgens het VN-zeeverdrag zijn de wateren rondom Cyprus opgedeeld in een Griekse, Turkse en een Cypriotische zone. Turks-Cyprus claimt ook recht te hebben op deze wateren. En dus ook ook op de belangrijke gasvelden die er liggen.
De energieminister van Cyprus: "Er zijn dreigementen. Als de Turks-Cypriotische gemeenschap een aantal van onze voorstellen als uitgangspunt neemt, dan zou dat een goede basis kunnen zijn voor voortgang van de besprekingen."
Turkije, dat al bijna een halve eeuw het noordelijke deel van het eiland bezet houdt, vindt dat het noorden recht heeft op een evenredig deel van de gasopbrengsten. President Tatar: "Mijn voorstel is dat we gezamenlijk optrekken en goodwill tonen wat betreft het delen van de winst."
Oorlogsschepen
Het is een politiek spierballengevecht waarbij de deling van Cyprus elke keer terugkomt. Turkije is, tegen de internationale regels in, zelf naar gas gaan boren en zou met oorlogsschepen proefboringen van de Grieks-Cyprioten hebben willen verhinderen.
De politieke spanningen kunnen de hoognodige investeerders op afstand houden, vreest Harry Tzimitras. Hij is energiespecialist en directeur van het Instituut Vredesonderzoek PRIO in hoofdstad Nicosia. "De geldschieters, de bedrijven of banken die het financieren moeten de politieke risico's meenemen. Dat moet allemaal worden ingecalculeerd."
Het is belangrijk dat het Turkse leger hier gestationeerd blijft.
Het meest optimistische geluid komt van de 33-jarige Turkse ondernemer Hasan Siber, bestuursvoorzitter van olijfoliebedrijf Colive. Hij denkt dat economische en niet-politieke drijfveren kunnen helpen bij verzoening. Om het goede voorbeeld te geven heeft hij bewust een kantoortje geopend in de strook niemandsland tussen Noord en Zuid.
Als eerste Cypriotische ondernemer werkt Siber met boeren aan beide kanten van de grens. "We kopen olijven van boeren ongeacht of ze aan de noord- of aan de zuidkant van het eiland wonen. We hopen dat meer mensen zo gaan samenwerken. Dat zou bij gas ook zo moeten zijn."
Maar zelfs áls de samenwerking slaagt, kan het nog jaren duren voordat het eerste gas naar de EU wordt vervoerd, aldus energiespecialist Tzimitras. Toch hoopt hij op nieuwe besprekingen. "We moeten openstaan voor de realiteit van oorlog in Europa. We zitten in een penibele situatie. En dat komt vooral doordat we veel kostbare tijd zijn verloren in de afgelopen tien, twaalf jaar. Die fout mogen we niet herhalen."
Idealisme en realisme
Kan de grote behoefte aan gas en de hoge opbrengsten Noord en Zuid tot elkaar brengen? Beide kanten wegen hun woorden. De minister van Energie: "De belangrijkste drijfveer is leven in een land zonder leger of dreiging. Maar een drijfveer die waarbij beide partijen er financieel op vooruitgaan, kan ook zeker de dialoog bespoedigen."
De Turks-Cypriotische leider denkt daar anders over: "Het is van groot belang dat ons vaderland, Turkije, ons blijft beschermen. En dat het Turkse leger hier gestationeerd blijft om eventuele catastrofes te voorkomen. Als we overeenkomen dat beide kanten naast elkaar kunnen bestaan, kunnen we samen deze grondstoffen gebruiken."
De Turkse ondernemer Siber blijft hopen op een nieuw soort dialoog. "Er moet plaats zijn voor idealisme en realisme. Tegen alle Cyprioten die het probleem willen oplossen, zeg ik: Laten we het gas gebruiken om een beter leven te krijgen. Het is tijd voor een mooiere toekomst."
