Wie hoopte dat het graanakkoord tussen Oekraïne en Rusland een opmaat was naar een vredesakkoord, had het mis. Zaterdag werd de Oekraïense havenstad Odessa alweer bestookt met raketten.
Vrijdag zei de Russische defensieminister nog dat Oekraïne zich geen zorgen hoefde te maken over aanvallen op havens. Daar blijkt dus niks van waar.
De goede sier die Rusland internationaal maakt met de graandeal betekent dan ook niet dat het land zich bescheidener opstelt in de oorlog, zeggen experts. Sterker nog: de ambities van Rusland zijn eerder gegroeid.
'Rusland verdient zelf ook aan deal'
Het leek opvallend dat Rusland en Oekraïne middenin oorlogstijd een akkoord sloten. Maar dat valt wel mee, volgens strategisch analist Paul van Hooft (Den Haag Centrum voor Strategische Studies). "Historisch heb je dat heel vaak. Soms moeten staten, terwijl ze elkaar op alle mogelijke manier naar het leven staan, handel met elkaar drijven. Dat gaat gewoon door."
En toch: met deze deal steunt Rusland de economie van zijn tegenstander. Want het is vooral Oekraïens graan dat nu de wereldmarkt op kan. Welke belangen heeft Rusland bij het akkoord?
In ieder geval economisch voordeel zegt Ruslandkenner Hubert Smeets. "Door het graanakkoord heeft Turkije de belemmeringen die het aan Rusland had opgelegd in de Zwarte Zee laten varen. Rusland kan nu zelf via de Zwarte Zee ook veel graan aan landen in Afrika en Azië leveren."
Rusland kan het zich niet veroorloven om de landen die soms hun ogen voor de oorlog sluiten, te verliezen.
Maar misschien wel belangrijker voor Poetin, zegt Smeets, is het politieke voordeel waarop hij hoopt. "Door het graanakkoord geeft hij de indruk aan landen in Afrika: wij zorgen ervoor dat jullie te eten hebben. Hij wil zo voorkomen dat die landen steun gaan leveren aan zijn tegenstander."
Van Hooft beaamt dat. "Voor Rusland is het heel belangrijk om de strijd om het narratief te winnen. Wie krijgt er de schuld van dat het voedseltransport naar een deel van Afrika en het Midden-Oosten stokte? Dat de voedselprijzen daar omhoogschieten en er hongersnoden beginnen te ontstaan?"
Het Kremlin probeert het Westen af te schilderen als boosdoener, zegt Van Hooft. Zo wil Poetin de steun behouden van de weinige landen die hem helpen met bijvoorbeeld wapenleveranties en met het omzeilen van de westerse sancties.
Ook wil Poetin de landen die zich grotendeels afzijdig houden van de oorlog, niet van zich vervreemden. Van Hooft: "Rusland kan het zich niet veroorloven om de landen die soms hun ogen voor de oorlog sluiten, te verliezen. Een hongersnood door een graantekort had hun houding kunnen veranderen."
Strijd tegen Westen
Het vergaren van steun is voor Poetin onderdeel van een nog groter plan, zegt Smeets. "Recent zei Poetin in het Russische parlement: het Westen moet ophouden met bepalen wat er in de wereld gebeurt, dit is een oorlog tegen de westerse wereldorde. Volgens Poetin is de oorlog, of wat hij noemt 'de militaire operatie', het begin van een wereld waarin grote wereldmachten hun eigen invloedsfeer hebben en waarin Europa is losgekoppeld van de Verenigde Staten."
Maar erg succesvol is Poetin nog niet in het aan zich binden van andere landen. Smeets: "Zelfs in het eigen voormalige Sovjet-gebied krijgt hij nauwelijks steun voor de oorlog."
Dat terwijl Rusland buitenlandse hulp goed zou kunnen gebruiken. Want de oorlog verloopt niet bepaald voorspoedig voor Poetin, terwijl zijn militaire ambities groot blijven. Dat laten de raketaanvallen van zaterdag op Odessa goed zien, zegt Smeets. "De aanval past in de strategie van Poetin om zoveel mogelijk economische schade aan te richten in Oekraïne en dit gebied uiteindelijk ook te veroveren."
"Daar liet buitenlandminister Sergej Lavrov eerder deze week ook geen onduidelijkheid over bestaan: Rusland wil het hele oosten en zuiden van Oekraïne in bezit krijgen. En daar zit Odessa ook bij. De aanvankelijke doelstelling om alleen de Donbas in het oosten van Oekraïne te bevrijden van nazi's, zoals het Kremlin het noemt, is flink uitgebreid."
