Boze boeren die stikstofminister Christianne van der Wal thuis opzoeken. Een man met een brandende fakkel die aanbelt bij minister Kaag. En de vele bedreigingen aan het adres van minister De Jonge, waardoor de politie een politiepost voor zijn huis neerzet.
Het zijn allemaal recente voorbeelden van burgers die politici opzoeken om hun ontevredenheid te uiten. Stuk voor stuk kwamen ze dreigend over op de bewindspersonen waartegen ze gericht waren. Maar dat betekent niet dat het allemaal strafbare bedreigingen zijn, zegt Michiel Zwinkels, hoofdofficier van justitie bij het Openbaar Ministerie (OM) in Den Haag. Hij is verantwoordelijk voor het Team Bedreigde Politici, dat speciaal in het leven is geroepen om bedreigingen tegen politici en bewindspersonen af te handelen.
Vervolgen zonder aangifte
Neem de zaak van de boeren die voor het huis van minister Van der Wal protesteerden. Daar gaat het wettelijk gezien om een "grijs gebied", zegt Zwinkels. De boeren stonden op de openbare weg, waar ze in principe mogen zijn.
Maar hetzelfde gold voor de fakkeldrager bij het huis van minister Kaag, die wél een strafbaar feit pleegde en daar ook voor werd veroordeeld. Hij kreeg zes maanden onvoorwaardelijke celstraf, mocht geen contact meer opnemen met ministers en een aantal hooggeplaatste ambtenaren en ook niet meer in hun straat komen.
Minister Van der Wal deed in tegenstelling tot minister Kaag geen aangifte van het bezoek aan haar woonhuis. Desondanks had het OM de betreffende boeren volgens hoogleraar Criminologie aan de Open Universiteit Emile Kolthoff wel kunnen vervolgen.
"Je kunt kijken: is er sprake van een bedreigende situatie, ook al staan ze op de openbare weg?", zegt hij. "Hoe staan ze daar, hoe stelt men zich op, wat heeft men bij zich, wat wordt er geroepen, hoe komt dat over op de kinderen van de minister? De voorbeelden dat gezinsleden worden getraumatiseerd door bedreigingen van politici zijn legio, dus ik vind dat je daar niet te licht over moet denken."
Angst voor levensdelict
Het klopt dat een aangifte van de minister in dit geval geen voorwaarde was om tot vervolging over te gaan, zegt Zwinkels. Maar er is volgens hem een belangrijk verschil tussen het incident bij het huis van Kaag en die bij het huis van Van der Wal. Bij het huis van Kaag was er namelijk angst voor "een delict tegen het leven".
Zwinkels: "Hij hield een brandende fakkel bij de voordeur waar zij achter stond en keek naar binnen. Dat zorgt voor een gerechtvaardigde vrees dat iemand een huis in brand wil steken." Dat is een groot verschil met iemand die op de openbare weg staat en een gesprek aan wil gaan of een petitie aan wil bieden, zegt hij.
Maatschappelijke discussie
Minister Van der Wal gaf de dag na het protest bij haar huis aan dat ze de aanwezigheid van de boeren bij haar woonerf onprettig vond. "Ik wil altijd met boeren in gesprek, op het Malieveld, bij het ministerie of waar dan ook. Maar je huis is je huis."
D66 kwam vandaag met een wetsvoorstel om protesteren bij woonhuizen van politici voortaan strafbaar te stellen. Snapt Zwinkels die wens?
"Dat snap ik heel goed", zegt hij. "In een democratisch bestel wil je als publiek persoon je werk doen en niet thuis geconfronteerd worden met mensen die het niet eens zijn met je beslissingen."
Maar het is niet aan het OM om vast te stellen of zulk gedrag acceptabel is, zegt hij. "Wil je dat vervolgen, dan moet je het strafrecht aanpassen. En dat is een maatschappelijke discussie."
