De NAVO zit vanwege de oorlog in Oekraïne in een lastige positie. Er wordt gevochten aan de oostgrens, maar ingrijpen gaat de meeste leden van het militaire bondgenootschap te ver. Ondertussen eist Rusland dat Oekraïne nooit lid wordt en demilitariseert, terwijl Oekraïne juist graag meer bescherming van NAVO-landen wil krijgen.
Inmiddels zijn er in acht landen aan de oostkant van het NAVO-gebied manschappen opgesteld. Want de secretaris-generaal van de NAVO, Jens Stoltenberg, vertrouwt de Russen allerminst. Wat er ook wordt beloofd aan de onderhandelingstafel. "We geloven de Russen niet, we hebben geen reden om ze te geloven. Ze hebben tijdens deze crisis keer op keer gelogen", zegt hij in gesprek met Nieuwsuur.
Stoltenberg waarschuwt dat we de Russen moeten beoordelen op hun daden, niet op hun woorden. "Natuurlijk verwelkomen we alle inspanningen om een politieke oplossing te vinden, maar wat we nu zien is dat Rusland een militaire uitkomst van deze oorlog blijft nastreven en dat ze zich niet terugtrekken. Hun troepen zelfs herpositioneren om het offensief in de Donbas-regio op te voeren."
Gas als wapen
De Oekraïense president Volodymyr Zelensky sprak donderdag via een videoverbinding de Tweede Kamer toe. Hij riep op alle handel met Rusland te stoppen en vroeg Nederland bereid te zijn tot een boycot van Russisch gas.
"Wat we tijdens deze crisis zien is een ongekend niveau van eenheid en bereidheid om sancties op te leggen aan Rusland", zegt Stoltenberg. "Er zal altijd een discussie zijn over wat we nog meer kunnen doen, maar één les hebben we geleerd: onze kwetsbaarheid door afhankelijk te zijn van gas en energie uit Rusland. Daar maakt Rusland nu gebruik van. Alle bondgenoten moeten hun afhankelijkheid van Russisch gas verminderen en meer investeren in diversiteit en andere bronnen, zodat Rusland gas niet als wapen kan gebruiken."
Volgens Amerikaanse inlichtingendiensten zou de Russische president Valdimir Poetin door zijn eigen defensiestaf niet volledig geïnformeerd worden over de situatie in Oekraïne. Stoltenberg: "Het probleem met een autocratisch systeem is dat mensen bang zijn om de leider te bekritiseren. Ze zijn geneigd om tegen de leider precies te zeggen wat die wil horen."
En volgens de NAVO loopt de invasie van Oekraïne allesbehalve goed voor de Russen. De opmars gaat langzamer dan verwacht, de Russen leiden veel verliezen omdat ze de kracht van de Oekraïense strijdkracht totaal hebben onderschat. "En dit maakt het natuurlijk ook moeilijker om een politieke oplossing te vinden. Rusland is zich niet helemaal bewust van de slachtoffers en de gevolgen van deze oorlog. Zowel voor Oekraïne als voor gewone Russen en Russische soldaten."
Machtswisseling
De Amerikaanse president Joe Biden noemde Poetin zaterdag tijdens een bezoek aan Polen een "slager" en zei in een live uitgezonden toespraak dat "deze man niet aan de macht" kan blijven. Stoltenberg wil er wel op reageren: "Het doel van de NAVO is niet een machtswisseling in Moskou. Ons doel is om de oorlog te beëindigen, de Oekraïners te steunen en ervoor te zorgen dat dit conflict niet buiten Oekraïne escaleert in een oorlog tussen de NAVO en Rusland."
"Poetin is verantwoordelijk voor deze gruwelijke, wrede oorlog en hij is verantwoordelijk voor het niet beëindigen van de oorlog. Hij kan morgen de oorlog beëindigen door de Russische troepen terug te trekken."
Biden heeft ook gezegd dat de VS zal reageren als Poetin chemische wapens zou gebruiken. Stoltenberg maakt een onderscheid tussen het gebruik van wapens tegen NAVO-bondgenoten of op NAVO-grondgebied. "Dan is dat een aanval op de NAVO. En dat zou de aard van het conflict totaal veranderen. Het zal een flagrante schending van het internationaal recht zijn."
Onze belangrijkste verantwoordelijkheid is het beschermen van NAVO-landen en duidelijk maken dat elke aanval op een land een reactie van het hele bondgenootschap zal uitlokken", zegt de NAVO-chef. "Het gebruik van chemische wapens zal het conflict veranderen in een nog wredere oorlog."
Veiligheidsgaranties
Een precieze reactie van de NAVO houdt Stoltenberg liever voor zich. "We willen Rusland niet een voordeel geven door onze reacties aan te kondigen. We hebben duidelijk gemaakt dat er reacties op zullen volgen. We hebben duidelijk gemaakt dat de invasie een flagrante schending van het internationaal recht is en benadrukt hoe belangrijk het is om deze oorlog zo snel mogelijk te beëindigen."
Zelensky zou inmiddels bereid zijn een status als neutraal land te aanvaarden. In ruil daarvoor vraagt hij om veiligheidsgaranties. Welke garanties kan de NAVO hem geven? "De NAVO respecteert het Oekraïense besluit, of ze nu wel of geen lidmaatschap ambiëren. Veiligheidsgaranties die door NAVO-bondgenoten worden verstrekt, zijn onderdeel van onderhandelingen, daarover kan ik niet speculeren. Dat is aan landen zelf."
