Het deel van de zedenzaken dat politie en het Openbaar Ministerie (OM) binnen de afgesproken tijd behandelen, is de afgelopen jaren kleiner geworden en ligt ver onder de norm. Dat blijkt uit cijfers die Nieuwsuur bij het ministerie van Justitie en Veiligheid opvroeg. Deskundigen en slachtoffers maken zich zorgen; daders worden nu minder snel gestopt.
Dat terwijl de Tweede Kamer in september 2019 extra geld beschikbaar stelde om iets aan de achterstanden te doen. Er kwam 15 miljoen euro voor negentig extra zedenrechercheurs, die aangiften van bijvoorbeeld seksueel geweld of seksueel misbruik onderzoeken.
Als je de meest kwetsbare mensen niet kan beschermen, is er echt iets wezenlijks aan de hand.
Sinds 2014 geldt de afspraak dat de politie 80 procent van alle zedenaangiften binnen zes maanden onderzoekt en naar het OM doorstuurt. In 2018 lukte dat in 66 procent van de aangiften, van januari tot oktober 2021 nog maar in 51 procent van de zaken.
Het OM deed het nog slechter. Dat moet 80 procent van alle zedenzaken binnen een halfjaar naar de rechtbank sturen, maar haalde dat bij lange na niet. In 2018 lukte het bij 36 procent van de zedenzaken, in de eerste negen maanden van 2021 bij 34 procent.
Nieuwsuur / Lars Boogaard
Nieuwsuur / Lars Boogaard
Nieuwsuur / Lars Boogaard
Alleen de rechtbanken haalden de afgesproken norm bijna. In de eerste negen maanden van 2021 was er in 72 procent van alle zedenzaken binnen de norm van drie maanden een eerste vonnis.
'Te weinig officieren'
Criminoloog Jasper van der Kemp (Vrije Universiteit) schrikt van de cijfers. "Ik vind het zorgelijk dat die doorlooptijden zo verschrikkelijk laag zijn. Dat is natuurlijk voor de slachtoffers dramatisch."
Het OM "baalt stevig" van de cijfers, zegt landelijk zedenofficier Judith van Schoonderwoerd den Bezemer. "Het aantal zaken dat instroomt, kunnen we met het aantal officieren van justitie en ondersteuning dat we hebben niet bolwerken."
Zaken zomaar veel sneller behandelen, is volgens Van Schoonderwoerd den Bezemer geen goed idee. "Het gaat om gevoelige zaken. We verrichten kwalitatief hoogstaand opsporingsonderzoek." Ze wijst erop dat het 'doorstuurcijfer' van het OM inmiddels wel iets hoger is, 39 procent. "Maar dat is natuurlijk nog steeds te laag. Als slachtoffers moeten wachten op een antwoord, is dat verschrikkelijk."
'Onze dochter werd een plankzaak'
Dat beamen twee ouders die hun verhaal doen tegen Nieuwsuur. Twee jaar geleden deden ze aangifte, na ernstige aanwijzingen dat hun dochter van vijf door een familielid seksueel was misbruikt. Nadat hun dochtertje door de politie was gehoord, bleef het lang stil.
Na ongeveer anderhalf jaar hoorden ze dat hun zaak een "plankzaak" werd, en er voorlopig niets ging gebeuren. Ze vrezen dat de vermeende dader doorgaat met het misbruiken van andere kinderen.
Luister in deze video naar het verhaal van de ouders:
Begin maart werden er getuigenverhoren gepland in de zaak van hun dochter. Maar een dag van tevoren kregen ze een telefoontje: de hele zaak werd wegens capaciteitsgebrek geseponeerd.
"Op deze manier ga je niet met mensen om", zegt Ruth Jager, de advocaat van de ouders. "Je vertrouwen in het rechtssysteem wordt ernstig geschaad. Dit maakt hen boos en wanhopig. Temeer omdat er iemand vrijloopt die jouw dochter heeft misbruikt en nog steeds contact heeft met andere kinderen."
Meer zedenincidenten
Inmiddels liggen er 808 zedenzaken bij de politie op de plank. Die zijn langer dan zes maanden in behandeling. Jan Struijs, voorzitter van de Nederlandse Politiebond, noemt het zorgwekkend. "Het vertrouwen in de rechtsstaat staat hiermee onder druk. Als je de meest kwetsbare mensen in onze maatschappij niet kan beschermen, is er echt iets wezenlijks aan de hand."
Een woordvoerder van de Nationale Politie zegt dat de behandeltijden van zedenzaken beneden de norm zitten door veel nieuwe zaken en door personeelsproblemen. "We registreerden in 2021 ruim 900 meer zedenincidenten dan gemiddeld in de jaren daarvoor. De aanpak van zedenzaken is complexer en arbeidsintensiever geworden, voornamelijk doordat er meer digitale onderzoeksmogelijkheden zijn." Lees de volledige reactie hier.
De behandeltijden zullen eerder toenemen dan afnemen, vreest zedenofficier Van Schoonderwoerd. Na het schandaal rond het tv-programma The Voice of Holland kwamen er uit verschillende hoeken oproepen aan slachtoffers van seksueel overschrijdend gedrag om aangifte te doen. "Helaas zullen zaken langer moeten wachten. Er is niet direct een oplossing om de norm te halen. Maar dat betekent niet dat we vinden dat slachtoffers geen aangifte moeten doen."
