Het kabinet wil met een plan komen om de gasvoorraad voor aankomende winter 'voldoende op voorraad' te krijgen, zei Jetten eind februari nog. Maar het zogenoemde 'vulseizoen' - de periode dat Nederlandse gasvoorraden voor de komende winter worden gevuld - begint volgende maand al. Uit gesprekken die Nieuwsuur voerde met diverse experts, blijkt dat dat niet eenvoudig wordt. De overheid zal flink de portemonnee moeten trekken, verwachten zij.
Afgelopen winter waren de gasvoorraden al veel lager dan de jaren ervoor en kon het kabinet de leveringszekerheid niet garanderen. Dat komt mede omdat het kabinet de gaslevering volledig aan de commerciële markt overlaat. Het is volgens experts "een beleidskeuze" dat het ministerie geen extra gas heeft opgeslagen. Mogelijk omdat Nederland decennialang zelf gasproducent en -exporteur was. En verder komen nu de oorlog in Oekraïne met mogelijke acute gasproblemen daar nog bij.
Stimuleren
GasTerra, het semi-overheidsbedrijf dat opereert als gashandelaar, erkent dat met de huidige gasprijzen er "wederom geen prikkel" is voor de markt om voorraden aan te leggen. Dit bleek woensdag ook tijdens een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer over de huidige gascrisis en de gasafhankelijkheid van Rusland.
Het nieuwe kabinet schreef in het coalitieakkoord dat er "verplichte vullingspercentages" moeten komen voor de gasvoorraden. Probleem daarbij is dat ook de opslag van gas in commerciële handen ligt. Bedrijven verplichten is niet eenvoudig. Dat heeft volgens Martha Roggenkamp, hoogleraar Energierecht van de Rijksuniversiteit Groningen, alles te maken met de geliberaliseerde markt. "Kun je een commercieel bedrijf zoals gasopslagbedrijven, of de gebruikers van de gasoplagen zoals leveranciers, verplichten om gas in te kopen en dan op te slaan? Lijkt mij van niet."
Vorige maand moest minister Rob Jetten voor Klimaat en Energie ook erkennen dat het hem niet lukt om deze zomer de gewenste wetswijziging af te hebben die partijen wel dwingt. "Dus we moeten nadenken over andere manieren om de markt te stimuleren", zei Jetten.
In de Tweede Kamer stelde GasTerra-directeur Annie Krist woensdag voor een 'crisisstatus' af te roepen (.pdf). "Maatregelen zoals de verplichting van gasvoorraden staan op gespannen voet met de geliberaliseerde markt, maar zijn in geval van een 'crisisstatus' wellicht makkelijker in te voeren", verduidelijkt hun woordvoerder.
Hoogleraar Roggenkamp zet daar vraagtekens bij. "Wat is de juridische onderbouwing van zo'n crisissituatie? Voor een crisissituatie hebben we wetten, zoals een Hamsterwet en Distributiewet, maar volgens mij bieden die geen juridische basis om verplicht gas in te kopen en gasopslagen verplicht te vullen." Eventueel zou het kabinet naar de opslagvergunningen kunnen kijken, of een staatsbedrijf een rol geven.
Prijskaartje
Een andere optie is om commerciële partijen te betalen als ze voor de staat gas opslaan. Zo'n type afspraak bestaat nu nog niet, maar als voorbeeld wordt het Norg-akkoord genoemd. Gasopslag Norg is in commerciële handen van de NAM, voor de helft eigendom van het Britse Shell en voor de helft van het Amerikaanse bedrijf ExxonMobil. In het akkoord is afgesproken dat de opslag gevuld wordt met buitenlands gas, hiervoor werd eerder een vergoeding betaald voor 90 miljoen euro.
Maar: de opslag in Norg is bedoeld om het Groningenveld in Slochteren te kunnen sluiten, niet om extra gas voor de winter achter de hand te hebben. Als de overheid ook gas op wil slaan voor komende winter, zal opnieuw de portemonnee getrokken moeten worden.
Maar hoeveel zal de Nederlandse staat willen betalen? Roggenkamp: "Veel zal afhangen van de financiële kant van de zaak. Partijen zullen alleen duur gas in willen kopen als ze het ook in de winter duur kunnen verkopen. Stel dat dit niet kan in de winter, is de staat dan bereid dat risico af te dekken?"
Het zou bovendien gaan om financiering op de lange termijn, want ook bij volgende winters moet gas worden opgeslagen. GasTerra denkt dat het vullen van een gasopslag met 1 miljard kubieke meter tegen de huidige prijzen "een financieringsvraagstuk is van 2 miljard". Machiel Mulder hoogleraar energie-economie beaamt de rekensom van GasTerra. "Dit zijn de huidige marktprijzen en er is geen commerciële partij die dat wil financieren."
Volgende week komt minister Rob Jetten met een brief waarin hij onder meer ingaat op leveringszekerheid van de komende winter. De Europese Commissie komt nog met een nadere uitwerking van plannen voor verplichte gasopslagen.
