Jemen is een kluwen van conflicten: provincies strijden met elkaar, rebellen voeren oorlog met de regering, andere landen vechten er hun ruzies uit en ondertussen roeren onafhankelijkheidsstrijders en terroristen zich. Een van de strijdende groepen pleegde vorige week nog een dodelijke aanslag met drones.
De bloedige burgeroorlog die er sinds 2015 woedt, lijkt uitzichtloos. Er vielen al meer dan 200.000 doden, ook door indirecte gevolgen zoals honger en ziekte. De VN spreekt van de grootste humanitaire ramp van dit moment.
Toch is het bereiken van vrede zeker niet ondenkbaar, zeggen deskundigen. De sleutel voor de oplossing ligt in het buitenland.
Revolutie
Ook de oorsprong van de oorlog ligt in het buitenland, bij de Arabische Lente, die begon in 2010 in Tunesië en overwaaide naar andere landen in de Arabische wereld. De revolutiegolf leidde ook in Jemen tot protesten tegen de slechte economische situatie en tegen de president. In februari 2012 trad hij af.
"Dat was een omslagpunt", zegt Hisham al-Omeisy, een van de meest prominente onafhankelijke commentatoren van Jemen. "Jemen is een land met veel stammen, facties en politieke partijen. En het conflict heeft die lappendeken verscheurd en de harmonie verstoord."
Wahib al-Suhaibi kan dat beamen. Hij ontvluchtte Jemen drie jaar geleden en woont nu met zijn gezin in Wierden in Overijssel, waar ze vorig jaar een Jemenitische winkel openen. "Er is voor mij geen betere plek dan Jemen. Maar als ik in Jemen zat, zou ik ook moeten doden, of ik zou zelf gedood worden. Ik zou me moeten aansluiten bij het regeringsleger of een groepering om te vechten."
De verschillende partijen
Dat regeringsleger strijdt tegen de Houthi-rebellen, die het noordelijke deel met hoofdstad Sanaa in handen hebben. De Houthi's gebruiken kindsoldaten, snoeren critici gewelddadig de mond en plegen aanslagen; eerder deze week nog met explosieve drones op olietankers in de Verenigde Arabische Emiraten.
Daarnaast zijn er tientallen lokale groeperingen en conflicten. En terroristen van IS en Al Qaida maken gebruik van de chaos in het land om hun greep in bepaalde gebieden te versterken.
- Nieuwsuur
- Nieuwsuur
De belangrijkste groepen worden gesteund door landen uit de regio. De Houthi-rebellen door Iran, en de regering door een coalitie van Arabische landen. Vooral Saoedi-Arabië mengt zich in de strijd, met meedogenloze luchtaanvallen en zelfs grondtroepen.
De Verenigde Arabische Emiraten spelen ook een rol: dat land steunt stammen die streven naar onafhankelijkheid voor Zuid-Jemen. Maar Jemen is toch vooral het strijdtoneel van groepen gesteund door aartsvijanden Iran en Saudi-Arabië. "Dit is een oorlog bij volmacht, een petrischaal van regionale conflicten", zegt politiek commentator Al-Omeisy.
Al-Suhaibi: "Iran, Saoedi Arabië en de Emiraten hebben Jemen compleet vernietigd. We hadden hiervoor wel wat problemen, zoals lage salarissen; dingen die op te lossen zijn. Door de buitenlandse inmenging is het einde nu zoek."
Zolang zulke steun de strijd blijft voeden, gaat het conflict nog jaren en jaren door.
Zijn de Jemenieten zelf dan alleen maar slachtoffers? Dat zeker niet, zegt Al-Omeisy. "Eerlijk gezegd liggen de Jemenieten zelf ten grondslag aan dit conflict. Zij zochten steun en groepen lieten hun doelen aansluiten op die van omringende landen."
Voordat al het geweld begon, was Jemen al een van de armste landen van de wereld. Nu is het er nog slechter aan toe. Ziektes als cholera kosten dagelijks levens en medische zorg is er nauwelijks. Het land kampt met hongersnood. 80 procent van de mensen is afhankelijk van voedselhulp.
"Het is echt vreselijk om het land te zien zoals het er nu aan toe is", zegt Al-Omeisy. "Jemen is op de knieën gebracht door de oorlog."
Vechten tegen armoede
"Eervolle mensen zoeken 's nachts tussen het afval naar eten", hoort Al-Suhaibi, die weg kon uit het land omdat hij een werkvisum had voor buurland Saoedi Arabië. Bijna al zijn landgenoten zitten nog vast tussen het geweld. "Jemen is verwoest. Er is geen infrastructuur. Er is nauwelijks elektriciteit of water en er is geen onderwijs."
"Er wordt veel gebedeld. En om te voorkomen dat hun kinderen honger lijden, hebben sommigen zichzelf en hun geweten verkocht door voor geld te gaan vechten."
Wanneer zijn de kogels op?
En waar komt dat geld vandaan? Vooral van de twee landen die er hun onderlinge strijd uitvechten, Iran en Saoedi Arabië. Zonder hún financiële en militaire steun, zou de burgeroorlog lang niet zo hevig zijn, zeggen Al-Omeisy en Al-Suhaibi.
Al-Suhaibi: "Als de andere landen hun handen van Jemen aftrekken en zich niet met Jemen bemoeien, dan komen we er onderling wel uit."
Want zonder buitenlandse steun, stellen de strijdende partijen weinig voor, zegt Al-Omeisy. "Als de steun aan lokale facties wordt stopgezet dan zijn op een dag door het geld en de kogels heen en moeten ze vrede sluiten. Maar zolang zulke steun de strijd blijft voeden, gaat het conflict nog jaren en jaren door."
Dat was het politieke verhaal. Maar hoe beleven Jemenieten de oorlog? Correspondent Daisy Mohr reisde langs de frontlinie:
