Twintig jaar Afghanistan eindigde dit jaar voor de Verenigde Staten in een debacle. De evacuatie van Afghaans personeel van de westerse troepen verliep chaotisch en binnen de kortste keren namen Talibanstrijders de macht over in het land.
In totaal kwamen de afgelopen twee decennia bijna 2500 Amerikanen om in Afghanistan. De doelen waarvoor zij sneuvelden, lijken niet of amper bereikt. Wat wél bereikt is, dreigt nu verloren te gaan. Toch vraagt politiek Washington zich nauwelijks af wat er mis ging.
De grootste fout die Amerika maakte in Afghanistan: weggaan. Althans, dat meent de Britse oud-minister van Ontwikkelingssamenwerking Rory Stewart. Stewart komt al sinds 2001 in het land en stichtte er zijn eigen NGO.
Volgens hem had de Amerikaanse aanwezigheid wel degelijk zin. "In die twintig jaar is het leven van de gewone Afghaan enorm veranderd. Miljoenen Afghaanse vrouwen kregen onderwijs dat ze anders nooit hadden gehad. Dat neem je ze niet af. Dat houden ze. Het is nu een ander land met een veel grotere middenklasse dat veel rijker is dan twintig jaar geleden."
'Biden wilde iets heldhaftigs doen'
Ondanks die vooruitgang en ondanks de dreiging van de Taliban wilde president Joe Biden een definitief einde maken aan de Amerikaanse aanwezigheid in het land, nadat zijn voorgangers Donald Trump en Barack Obama dat meerdere keren beloofden. Stewart: "Het idee dat hij iets heldhaftigs deed, kwam de president goed uit. Het leek hem heel idealistisch: een eind aan een eindeloze oorlog."
Dat einde verliep dramatisch. Met als trap-na de bomaanslag op het vliegveld van Kabul, waarbij dertien Amerikaanse militairen om het leven kwamen.
Paula Knauss verloor haar zoon bij die bomaanslag. Hij was de laatste Amerikaanse militair die om het leven kwam bij de missie in Afghanistan:
Met de laatste body bags kwam ook Amerika's buitenlandbeleid van de afgelopen dertig jaar naar huis. "Afghanistan is het eind van het interventietijdperk", zegt Stewart. "Het eind van het tijdperk dat begon met Bosnië en Kosovo in de jaren 90. Een eind aan het idee dat het Westen samenlevingen militair kan hervormen. Dit maakt een eind aan de geloofwaardigheid en ambitie van het Westen en aan het idee van een wereldorde.
Onnodig, vindt Stewart. "Er waren nog maar 2500 Amerikanen in Afghanistan en er was al tijden niemand gesneuveld. Als men echt om Afghanistan had gegeven en pers se de Taliban had willen tegenhouden, had het Westen er tegen minimale kosten en vrij risicoloos oneindig kunnen blijven. Met een paar troepen en wat luchtsteun had men de Taliban kunnen tegenhouden."
"De VS heeft over de hele wereld troepen. Amerika zit al 70 jaar in Zuid-Korea. Zelfs na 70 jaar zou een terugtrekking van de VS daar niet slim zijn."
Onmogelijke doelen
Het Westen had twintig jaar geleden realistischere doelen moeten hebben voor Afghanistan, vindt Stewart. "Het was in 2001 een van de meest arme, zwakke landen ter wereld. Één op de vijf kinderen stierf voor hun vijfde. Misschien vijf procent van de vrouwen kon lezen."
"Amerika en Europa wilden het land repareren, de mensenrechten verbeteren, corruptie uitroeien, de Taliban verslaan en er een democratisch land van maken. Onmogelijk. We hadden toen moeten zeggen: binnen twintig jaar maken we het land misschien íets meer welvarend, íets stabieler. Een beetje zoals Pakistan, iets minder zoals Congo."
Die "realistische" doelen zijn wel degelijk bereikt, meent Stewart, maar dreigen nu onder de Taliban deels verloren te gaan. "Het is enorm pijnlijk en breekt mijn hart. De Taliban zijn 100 procent terug en ze zijn nauwelijks veranderd."
De Taliban zijn nu enkele maanden aan de macht. Onlangs spraken we met Afghanen die nu moeten leven met de dreiging van de soms meedogenloze nieuwe heersers:
Waarom heeft Amerika de optie om met enkele honderden of duizenden soldaten te blijven, niet serieus overwogen? Stewart noemt twee redenen. "Ten eerste begreep men Afghanistan niet. Het Westen onderschatte de zwakheid van het Afghaanse leger en de mate waarin die troepen afhankelijk waren van Amerikaanse steun."
Oftewel; het Westen ging er onterecht vanuit dat het Afghaanse leger zelfstandig de Taliban aan kon. Het Afghaanse leger was volledig afhankelijk van Amerikaanse vliegtuigen voor bevoorrading. "Met het Amerikaanse vertrek ontmantelde Biden in feite het Afgaanse leger. Vervolgens noemde hij ze lafwaards, terwijl ze twintig jaar dapper gevochten hebben."
"En ten tweede werd er psychologisch-politiek gefaald. Eigenlijk wilden alle leiders weg uit Afghanistan. Alle informatie die liet zien dat een vertrek desastreus zou aanpakken, en alle mensen die daarop wezen, waren niet welkom. Het besluit om te vertrekken was al genomen."
