Een jaar geleden was het nog ondenkbaar om in Duitsland over een vaccinatieplicht te beginnen, zeggen deskundigen in Nieuwsuur. Maar nu IC's voor een groot deel door ongevaccineerden worden bezet, is de publieke opinie gekanteld.
"We zien nu dat een meerderheid van de mensen, ook gezien de vierde golf, er heel weinig begrip voor heeft dat er niet direct IC-bedden voor ernstig zieken beschikbaar zijn, zoals voor mensen met kanker", zegt arts-microbioloog en hoogleraar Alex Friedrich. "Dit omdat vooral ongevaccineerde covidpatiënten worden opgenomen. Terwijl een vaccin dat had kunnen voorkomen."
De Duitse regering wil per 1 februari een vaccinatieplicht. Het parlement moet het voorstel nog goedkeuren. Op dit moment is 68,7 procent van de Duitse bevolking volledig gevaccineerd.
De verschillen tussen Duitse regio's zijn groot. In Munster lijkt er weinig aan de hand: de vaccinatiegraad is daar 94 procent. Maar in delen waar de vaccinatiegraad laag is, zoals in Beieren, is de situatie ernstig. Volgens Friedrich zie je dat terug in de druk op de zorg.
Een meerderheid lijkt inmiddels te zeggen: alles goed met vrijheid, maar de vrijheid van de enkeling die eindigt daar waar de bescherming en de veiligheid van de naasten begint.
Als de vaccinatiegraad niet stijgt, staat ons volgend jaar een nieuwe golf te wachten. "De volgende twee, drie, vier jaren worden niet anders dan deze winter. Wij moeten op het goede moment, met het goeie vaccin, aangepast aan varianten, na de zomer beginnen te vaccineren."
Volgens Friedrich hadden we eind 2020 moeten vaccineren om de golf in deze winter te voorkomen. "Toen was er dus geen vaccin. Dat kan volgend jaar anders. Maar dan moeten we wel mensen weten te bereiken, te overtuigen. En de laatste die niet over de streep willen komen, die moeten weten dat er een einde is aan het geduld van de maatschappij."
Hij noemt de vaccinatieplicht de allerlaatste maatregel die je wilt nemen. Toch komt volgens hem het punt in beeld dat er 'blijkbaar wetten nodig zijn" om mensen te overtuigen voor een prik. Friedrich: "Een meerderheid lijkt inmiddels te zeggen: alles goed met vrijheid, maar de vrijheid van de enkeling die eindigt daar waar de bescherming en de veiligheid van de naasten begint."
Boete
Ook Joost van Loon, socioloog aan de universiteit van Eichstaett-Ingolstadt, is voorstander van de plicht. Wel denkt hij dat de handhaving behoorlijk willekeurig zal gaan, bijvoorbeeld met een boete.
"Er is in Duitsland geen centrale patiëntenregistratie, veel data worden alleen lokaal bewaard. Huisartsen hebben het recht deze data niet verder te geven. Ook bij inentingscentra zijn de data allemaal alweer vernietigd. Centrale databestanden die misschien in Griekenland of in Oostenrijk worden genoemd, waarbij je mensen gewoon een boete kan sturen met de post, is in Duitsland onmogelijk," zegt Van Loon.
De vaccinatieplicht zal daarom vooral een signaal zijn. "Het zal een beetje willekeurig zijn of je wordt gepakt of niet. Zoals bij dronken achter het stuur zitten, of geen winterbanden hebben als het sneeuwt. Je krijgt risicogedrag, waarbij mensen denken: wat is de kans dat ik word gepakt?"
Plichtsbesef
Volgens Van Loon verschilt de reactie van Duitsers van Nederlanders. "In Nederland werd het dragen van een mondkapje gezien als een aanval op de individuele vrijheid. In Duitsland heerst veel meer een cultuur van collectieve verantwoordelijkheid, een sterker ingeworteld plichtsbesef. Mensen doen dus eerder wat er van ze wordt gevraagd wordt. Ze morren niet zoveel."
Van Roon verwacht dat de meeste Duitsers een vaccinatieplicht zullen accepteren. "Hoewel het te ver zou gaan om hun voordeur open te zetten en zich vrijwillig zouden laten controleren. Mijn vermoeden is dat ze daar ook wel ergens de grens zullen gaan trekken."