Eén machtig bedrijf dat álles bepaalt: dit nieuwe boek schetst een somber toekomstbeeld

• Annephine van Uchelen & Lucas Waagmeester

Een beklemmende wereld waarin een machtig internetbedrijf zo'n grote monopoliepositie heeft, dat het bedrijven, producten en zelfs de vrije wil opslokt. Dat is waar je als lezer van 'Het Alles', het nieuwe boek van Dave Eggers, in belandt. Het boek waarschuwt je voor de verregaande invloed van techbedrijven als Facebook, Amazon en Microsoft.

Pas half november kun je de Engelse versie van de nieuwe Dave Eggers kopen bij onlinegiganten als Bol.com en Amazon. De Nederlandse vertaling kan je wél al bij de onafhankelijke boekhandels aanschaffen. En dat is geen toeval.

Het is precies waar Eggers boek over gaat: de verstrekkende gevolgen die de monopoliepositie van e-commercebedrijven kunnen hebben, waardoor diversiteit en de detailhandel verdwijnen. Daarom laat hij zijn boek, een vervolg op bestseller 'De Cirkel', drukken bij zijn eigen uitgeverij McSweeney's. "Een persoonlijk gevecht tegen de internetreuzen is het niet", zegt Dave Eggers tegen Nieuwsuur. "Dat zou ondenkbaar zijn vanuit deze veertig vierkante meter met vijf werknemers. Toch is het een geweldige geste richting de boekwinkels."

Smaaktrechter

In de dystopische wereld van Het Alles zou voor kleine boekhandels geen plaats zijn. Waar in voorloper De Cirkel ieders persoonlijke leven al volledig transparant werd, gaat dit boek nog veel verder. "Het Alles is een fusie van het machtige internetbedrijf De Cirkel, dat alle denkbare fysieke bedrijven als vervoers- en vliegtuigmaatschappijen, bezorgdiensten en producten in handen krijgt", vertelt Eggers.

"Ze zijn dus enorm machtig. Je kunt het zien als een gesloten ecosysteem waar men denkt het centrum van de menselijke vooruitgang te zijn. Dat verschilt eigenlijk niet heel veel van hoe techbedrijven nu al denken."

"Door mensen zoveel mogelijk informatie te ontfutselen, verkrijgen ze meer data waarmee de producten die ze verkopen steeds beter afgestemd kunnen worden op de persoonlijke voorkeuren. Het gevolg is dat men zich steeds meer in het keurslijf van opgelegde smaak en voorkeur laat wringen", zegt Eggers.

We zitten er als consumenten al middenin. Iedereen die wel eens iets online bestelt, weet hoelang we nog bestookt worden met korting op de volgende broek of stofzuiger. En wie bijvoorbeeld naar series op Netflix kijkt, wordt al snel in een 'smaaktrechter' gegoten die bepaalt hoeveel procent je matcht met een bepaalde serie.

Gekscherend geeft de schrijver ons in de inhoudsopgave maar vast de gemiddelde match met elk hoofdstuk, de leestijd en ook maar meteen het cijfer. "In mijn boek gaat men de strijd aan met subjectiviteit, iets wat in het echte leven ook al gebeurt. Mensen hechten steeds meer waarde aan objectieve besluitvorming, het liefst gebaseerd op cijfermatige kennis verkregen met machines zodat er geen kans bestaat op menselijke vooroordelen."

Hoe goed zijn jouw ouders?

Zo worden in de wereld van Het Alles verschillende apps gelanceerd, om zoveel mogelijk over mensen te weten te komen. Een app die de duur en kwaliteit van je orgasme meet, bijvoorbeeld. "En er is een app waarmee kinderen kunnen meten of ze wel 'goede ouders' hebben en de app 'Friendy' meet of iemand wel een oprechte vriend is", zegt Eggers.

"Het is natuurlijk gestoord maar het geeft mensen zekerheid als alles meetbaar is. Ook onze huidige techbedrijven spelen hierop in. Daarmee verdwijnt dus alle mysterie en schoonheid uit het leven en worden we met het jaar oninteressanter."

'We hebben een keuze'

Hoewel er óók wat te lachen valt in het boek van Eggers, "denk aan de infantiliteit van emoji's", maak je vooral kennis met de "angstaanjagende gevolgen" van de technologische ontwikkelingen.

Eggers: "Denk aan de teloorgang van de democratie, de stijgende cijfers van depressie en de schaamte-economie die ons beperken. Ik verbaas me er altijd over dat mensen lelijke bedrijven als Facebook macht blijven geven door er foto's, informatie, hatelijke berichten en nepnieuws te delen, soms met duizenden doden als gevolg. Er zijn zoveel manieren om foto's te delen, waarom zou het via Facebook moeten. We hebben daar een keuze in."

Zelf heeft Eggers een gematigd digitaal leven. "Ik heb nog nooit een smartphone gehad," vertelt hij met een zekere trots. "Mijn klaptelefoon voldoet prima: ik kan ermee sms'en, bellen en er zit zelfs een rekenmachine op! Zo hou ik de controle over mijn leven, want ja, net als iedereen ben ik ontvankelijk voor de verleidingen van filmpjes en berichten."