Jorn Jonker
politiek verslaggever
Jorn Jonker
politiek verslaggever
Het kabinet wilde vorig jaar op Prinsjesdag de bedrijven graag een goedmakertje geven. Maar in de zoektocht naar welk cadeau het beste zou werken, werd er beter geluisterd naar de lobby van werkgeversorganisatie VNO-NCW dan naar de eigen ambtenaren.
Het resultaat was de zogeheten BIK, de Baangerelateerde Investeringskorting, een vier miljard kostende belastingkorting voor bedrijven. Ambtenaren raadden die maatregel destijds met klem af, blijkt uit informatie die Nieuwsuur via een Wob-verzoek heeft verkregen. Maanden later - na een tik op de vingers uit Brussel - zette het kabinet alsnog een streep door de BIK.
Bedrijfsleven compenseren
Begin vorig jaar schreven ambtenaren dat de lasten voor bedrijven in deze kabinetsperiode met 5,2 miljard zouden groeien. Een deel van het kabinet wilde het bedrijfsleven daarom deels compenseren, zeker omdat de ook al omstreden afschaffing van de dividendbelasting niet was doorgegaan en omdat er werd gesproken over het niet verder verlagen van de winstbelasting.
Het kabinet bedacht daarop ondernemers te gaan stimuleren geld uit te geven en zo de economie aan te jagen. Ambtenaren raadden daarvoor verschillende "kansrijke maatregelen" aan, zoals ruimere belastingaftrek voor investeringen.
De ambtenaren schrijven in augustus vorig jaar, in memo's die naar minister Wopke Hoekstra (Financiën) en zijn staatssecretarissen gingen, dat werkgeversorganisatie VNO-NCW voor een andere maatregel lobbyt. "VNO heeft daarnaast een Baangerelateerde Investerings(afdrachts)Korting aangedragen. Wij beoordelen deze als negatief."
Toch komt die BIK er. Terwijl ambtenaren bij Financiën er dus zeer negatief over zijn en harde bewoordingen gebruiken: "De BIK krijgt van ons een negatieve beoordeling, met als reden dat het voorstel niet bijdraagt aan het behoud of creëren van banen, de regeling niet beheersbaar is en problematisch is in de uitvoering."
Ook de wetenschap en de oppositie uiten felle kritiek. Via een korting op de loonheffing wordt met de BIK miljarden gegeven aan bedrijven zonder dat het de economie echt iets oplevert, in tegenstelling tot andere maatregelen, is samengevat de kritiek.
Terugtrekken maatregel
Eind vorige maand geeft het kabinet plots toe dat het de BIK toch niet moet doorzetten. Het voordeeltje voor bedrijven wordt zelfs met terugwerkende kracht ingetrokken, waardoor ondernemers die inmiddels op het geld rekenen, extra de pineut zijn.
Reden voor het sneuvelen van de maatregel is een signaal aan het kabinet vanuit Brussel dat de BIK juridisch toch niet zo goed onderbouwd is als het kabinet claimde. De Europese Commissie zou de belastingkorting wel eens als ongeoorloofde staatssteun kunnen aanmerken. "Een afgang voor het kabinet", meent PvdA-Kamerlid Nijboer.
Als compensatie heeft het kabinet nu besloten om de premies te verlagen die bedrijven moeten betalen voor hun werknemers. Precies die maatregel stelden de ambtenaren vorig jaar al voor, zo blijkt uit de stukken die zijn vrijgegeven. Een maatregel bovendien die wél banen zou opleveren.
'Geen economische rechtvaardiging'
En zo luistert het kabinet, met vertraging, uiteindelijk toch naar de eigen ambtenaren. Al blijkt uit de vrijgegeven stukken dat ambtelijke adviezen vaker in de wind zijn geslagen, bijvoorbeeld rond het niet verlagen van de winstbelasting. Daarover merken ambtenaren op dat vooral het hoge tarief (voor winst boven 200.000 euro) aan de beurt is voor een verlaging. Dat tarief ligt namelijk op 25 procent, terwijl het lagere belastingtarief (voor winsten onder de twee ton) al verlaagd was naar 16,5 procent.
Ambtenaren denken dat sommige grote bedrijven hierom naar het buitenland zullen vluchten. Ze schrijven over de twee verschillende tarieven: "Er bestaat geen economische rechtvaardiging voor dit onderscheid, integendeel, daar grote bedrijven vaak mobieler zijn dan kleine bedrijven."
Maar het kabinet besluit om alleen het lage tarief te verlagen, waardoor het onderscheid verder groeit. Wel wordt - weer tegen een advies in - de grens verhoogd vanaf welke winst bedrijven het hoge tarief moeten betalen.
En zo gaat het vaker. Ambtenaren zien bijvoorbeeld liever een andere lastenverlichting dan het weer verhogen van de arbeidskorting, want dat is relatief ongunstig voor eenverdienershuishoudens. Het kabinet besluit anders.
