Er zijn onder artsen grote zorgen over het nieuwe alzheimermedicijn Aducanumab. Dat blijkt uit een rondgang van Nieuwsuur langs de drie artsenverenigingen die betrokken zijn bij de behandeling van mensen met dementie. De Vereniging voor Klinische Geriatrie gaat het middel, dat op de markt komt onder de naam Aduhelm, niet voorschrijven aan de grootste groep alzheimerpatiënten.
Ook hoogleraar geriatrie Marcel Olde Rikkert, voorzitter van de commissie die de richtlijn ontwikkelt voor het behandelen van dementiepatiënten, vindt dat het medicijn niet voorgeschreven zou moeten worden.
Hij oordeelt hard over Aduhelm. "Je mag als arts een patiënt niet schaden. Nu is er een medicijn toegelaten in de Verenigde Staten waarvan echt onduidelijk is of het iemand met alzheimer op termijn iets oplevert. Ondertussen geeft het wel een groot risico op breinschade door bijwerkingen. Zo'n middel moet je als arts dus niet voorschrijven."
Valse hoop
De goedkeuring van het medicijn door de Amerikaanse toezichthouder FDA had niet mogen gebeuren, vindt hoogleraar neuropsychiatrie Frans Verhey van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie. Er is nog te veel onduidelijk over de werkzaamheid. "De registratie vond plaats onder de noemer 'in ieder geval een strohalm voor deze ellendige ziekte'. Maar nu wordt alleen valse hoop gekweekt."
De afwezige voordelen wegen niet op tegen de nadelen.
Ook de Vereniging voor Neurologie is kritisch en stelt dat Aduhelm geen verbetering van de ziekteverschijnselen geeft. Bij de studie naar het middel werd de ziekte niet afgeremd.
Wél krijgt een op de drie patiënten zwelling van de hersenen, schrijft de vereniging. "Zoals het er nu naar uitziet zijn er geen voordelen, dus wegen die afwezige voordelen niet op tegen de nadelen. Áls er nieuw bewijs komt, dat patiënten hier echt iets aan hebben, zal opnieuw een afweging moeten worden gemaakt."
Brein zwelt op
Olde Rikkert hoopt dat het Europese medicijnagentschap EMA, dat nog moet besluiten of Aduhelm op de Europese markt wordt toegelaten, kritischer zal zijn dan de FDA. De Amerikaanse toezichthouder negeerde het negatieve advies van het eigen onafhankelijke expertpanel, dat naar alle data van fabrikant Biogen had gekeken.
Aduhelm ruimt het alzheimereiwit amyloïd op. Maar bij 99 procent van de alzheimerpatiënten wordt de hersenziekte veroorzaakt door meer dan alleen ophopingen van dit eiwit, zegt Olde Rikkert. "Ook schade aan de bloedvaten zorgt ervoor dat deze patiënten cognitief achteruitgaan."
"Het middel is geen stofzuiger die het brein helemaal schoonmaakt. Het is eerder een stofzuiger die het stof wel opzuigt, maar plastic en broodkruimels laat liggen en ondertussen diepe strepen trekt over het parket. Daar word je netto niet beter van."
Na toediening van het middel kan het brein opzwellen, legt Olde Rikkert uit. "Dit leidt juist tot cognitieve achteruitgang. Een flink deel van de studiegroep rapporteerde verwarring, duizeligheid, misselijkheid en vijftien procent van de patiënten die een hoge dosering kreeg, viel tijdens de behandeling. Dan beland je dus van de regen in de drup."
De FDA verwacht dat Biogen in een toekomstige studie wél kan aantonen dat Aduhelm niet alleen het alzheimereiwit opruimt maar dat het ook tot verbetering van de cognitieve functies leidt.
Maar vanwege de nadelen en de beperkte voordelen wil de Vereniging voor Klinische Geriatrie het middel vooralsnog niet voorschrijven aan de grootste groep alzheimerpatiënten. "Er is alleen plaats voor Aduhelm in goed onderzoek bij jonge patiënten met familiaire alzheimer." Hun specifieke vorm van alzheimer wordt namelijk wél puur veroorzaakt door ophoping van het eiwit, vult Olde Rikkert aan.
Als alzheimerpatiënten nu denken: 'yes, dit is het medicijn waardoor ik genees', dan is dat niet terecht.
Niels Prins, neuroloog en directeur van het Brain Research Center, waar patiënten meedoen aan het Aduhelm-onderzoek van Biogen, is positiever. "Als alzheimerpatiënten nu denken: 'yes, dit is het medicijn waardoor ik genees', dan is dat niet terecht. Dat medicijn bestaat nog niet. Als men denkt: 'dit is de eerste stap richting een behandeling in de toekomst', dan kan ik daarin meegaan."
"Ik denk dat we steeds beter in staat zijn werkzame medicijnen te ontwikkelen en dat we uiteindelijk van deze ziekte een behandelbare ziekte maken. Ik hoop dat als we terugkijken, Aducanumab daar de eerste stap in was.''
