Overheidsbestuurders in Noordoost-Groningen hebben door machtsmisbruik boeren gedupeerd bij de handel in grond, bedoeld voor een Google-datacentrum. Eén familiebedrijf is daarbij verrijkt met miljoenendeals.
Dat blijkt uit onderzoek van Nieuwsuur op basis van tientallen notariële akten, kadastrale uittreksels, taxatierapporten, jaarverslagen, notulen, rechtbankstukken, wob-verzoeken en tot nu toe vertrouwelijke documenten.
Uit de reconstructie blijkt dat havenbedrijf Groningen Seaports (GSP) onbevoegd koopovereenkomsten en contracten afsloot. GSP was vroeger een overheidsinstelling maar werd in 2013 geprivatiseerd. De overheid, om precies te zijn Provincie Groningen en twee gemeenten in het Eemshaven-gebied, is nog wel de enige aandeelhouder, en is daarmee nog zeer actief betrokken bij de besluitvorming van de GSP.
Er wordt gewerkt met voorkennis en niemand die er iets aan doet.
GSP kocht en verkocht voor tientallen miljoenen euro's grond voor het Google-datacentrum in de Eemshaven. Om die deals mogelijk te maken, werden in het geheim kostbare windmolenrechten gegund aan de belangrijkste grondeigenaar: familiebedrijf Bakker Bierum.
Tegelijkertijd werden kleinere boeren gedupeerd. Boer Nico Wiertsema, die juist werd misleid door GSP bij de verkoop van zijn boerderij, strijdt al jaren voor genoegdoening. Hij ziet zich, ondanks een eerder verloren rechtszaak, door alle reconstructiedocumenten van Nieuwsuur bevestigd in zijn gelijk.
"Het is een bevestiging van wat je altijd al vermoedde", zegt hij. "Er wordt gewerkt met voorkennis en niemand die er iets aan doet. Men houdt elkaar de hand boven het hoofd."
Het begon tien jaar geleden toen de directie van GSP, op dat moment nog niet geprivatiseerd, met grote haast grond ging aankopen voor de uitbreiding van de Eemshaven voor een datacentrum. In het geheim werden gesprekken gevoerd met Microsoft en Google. Ondertussen kocht GSP alvast het land en de boerderij van boer Wiertsema, die een cruciaal stukje grond in zijn bezit had.
Om onderstaand stuk grond gaat het allemaal. De punt bovenin was eigendom van Wiertsema en het grotere stuk daaronder van Bakker Bierum. GSP wilde het gehele gebied overnemen:
Maar even plotseling trok GSP de koopovereenkomst in, en stond Wiertsema met lege handen. Inmiddels staat vast dat Wiertsema daarbij door de overheid werd misleid. Omdat de overheid hem liet stikken, zag Wiertsema zich gedwongen zijn grond voor een bodemprijs te verkopen aan familiebedrijf Bakker Bierum. Die verkocht de grond alsnog met bijna een miljoen winst door aan GSP.
Daarnaast kreeg het familiebedrijf in een geheime 'sideletter' bij dat contract kostbare windmolenrechten toegezegd: Bakker Bierum kreeg het recht om tegen zeer voordelige voorwaarden windmolens op grond van GSP te exploiteren. En in één geval betrof dat een windmolen waarbij een van de directeuren van de familie Bakker tegelijkertijd medewerker grondzaken bij GSP was.
Ten slotte kreeg het familiebedrijf in 2019 nog een miljoenenvoordeel, dit keer direct van de provincie. De provincie sloot een contract met Bakker Bierum om een stuk grond voor 8 miljoen euro tijdelijk te pachten, terwijl die grond bij aankoop minder dan de helft gekost zou hebben.
Uit de stukken van Nieuwsuur blijkt dat GSP niet alleen onbevoegd handelde en de ene partij benadeelde terwijl de ander bevoordeeld werd: er blijkt ook dat het toezicht op het geprivatiseerde GSP compleet faalde. De provincie erkent desgevraagd dat het cruciale documenten, zoals het geheime contract met Bakker Bierum, niet eens meer in het provinciale archief kan terugvinden.
'Lijkt bijna geen toeval meer'
Hoogleraren privaat-, notarieel-, en onteigeningsrecht stellen in Nieuwsuur dat grote vraagtekens te plaatsen zijn bij de wijze waarop bestuurders, directie en notarissen gehandeld hebben.
"Het lijkt er aan alle kanten op dat daar gewoon te veel geld is betaald, vanuit de publieke middelen", zegt Jacques Sluysmans, hoogleraar ontnemingsrecht aan de Radboud Universiteit. "Er kan natuurlijk sprake zijn van toeval, dat kan altijd. Maar als je telkens van dit soort voorbeelden met dezelfde partijen tegenkomt, dan lijkt het bijna geen toeval meer te zijn maar een patroon."
Ze hopen en verwachten dat er alsnog onderzoek komt.
In dit verhaal is Google slechts eindafnemer van de grond. Het techbedrijf zegt een eerlijke prijs betaald te hebben en gaat op de rest van het dossier niet in.
Voor het hele verhaal en reacties van alle betrokkenen, lees dit uitgebreide artikel.