Schrijver Jeroen Brouwers is met zijn boek Cliënt E. Busken de winnaar van de Libris Literatuur Prijs 2021. Dat is maandagavond bekendgemaakt in Nieuwsuur.
Zijn boek is een "unieke roman", aldus juryvoorzitter Lilianne Ploumen. "Een roman die je opslokt en je naar adem happend rond laat tollen en hijgend stil doet staan."
In verband met zijn gezondheid was de schrijver zelf niet aanwezig bij de bekendmaking in het cultuurhuis Felix Meritis in Amsterdam. Zijn uitgever nam de prijs in ontvangst. "Ik hoop dat je kijkt Jeroen", zei hij. "Van harte gefeliciteerd, ook aan alle andere genomineerden. Jeroen heeft meer dan zestig boeken geschreven. Hij zegt dat zijn hoofd leeg is. Ik vrees dat het ook echt zo is, maar ik hoop dat hij liegt."
De Libris Literatuur Prijs is de prijs voor de beste oorspronkelijk Nederlandstalige literaire roman van het afgelopen jaar. Samen met de BookSpot Literatuurprijs is het de belangrijkste jaarlijkse onderscheiding in de Nederlandstalige literatuur. Naast Jeroen Brouwers waren Simone Atangana Bekono, Gerda Blees, Merijn de Boer, Marieke Lucas Rijneveld en de Vlaming Erwin Mortier genomineerd. Brouwers wint met de prijs een bedrag van 50.000 euro.
Brouwers' roman is een monoloog van de chagrijnige, dementerende oude man Busken. Hij woont op de gesloten afdeling van Huize Madeleine, een verzorgingstehuis, is doofstom en kan zich nauwelijks bewegen. Maar vanbinnen is hij nog volop in bedrijf, ondanks zijn vermeende dementie. De verwarde, maar welbespraakte geest neemt alles wat er om hem heen gebeurt scherp waar: zijn verzorgers, mede-dementen en de kwaadaardige psychologen en psychiaters.
Afgeslotenheid en gevangenschap
De 81-jarige schrijver werkte vier jaar aan zijn boek en kwam op het verhaal van de oude Busken dankzij een vriendin die werd opgenomen op een gesloten afdeling. Brouwers bezocht haar daar regelmatig. "De allereerste keer dat ik daar binnenkwam wist ik: dit is een roman voor mij. De zielige mensen die daar wat rond schuifelden, het sprak mij aan. Een merkwaardige sfeer van afgeslotenheid en gevangenschap."
Gevangenschap is een terugkerend thema in zijn werk, erkent Brouwers. Zo schreef hij eerder Bezonken Rood, een autobiografisch oorlogsroman over de jaren die hij als kleuter doorbracht in jappenkamp Tjideng.
Dit is mijn oeuvre en je doet het er maar mee.
De schrijver zat ook zelf een week in een bejaardencentrum, vertelde hij eerder in het NRC. "Mijn vrouw moest een paar dagen naar het ziekenhuis, maar ze wilde mij niet alleen laten. Ze heeft zo zitten puzzelen dat ze me in een bejaardencentrum heeft ondergebracht, voor een week." Het lukte hem daardoor die opsluiting van het personage zo levendig voor te stellen. "Ze komen je wassen, hè. Sodemieter op, dat kan ik zelf! Nee, je moet je voegen naar de discipline die daar heerst."
"Dit is een vrolijk boek", zegt Brouwers nu over zijn winnende roman. "Met een sombere ondergrond."
Cliënt E. Busken zou wel eens het laatste boek van Brouwers' hand kunnen zijn. "Ik ben nu met emeritaat. Ik kan me niet voorstellen dat ik niet schrijf, misschien komt er nog iets. Maar je mag ook rekening houden met mijn leeftijd."
Brouwers schreef in totaal meer dan zestig boeken. "Maar soms heb je geen zin meer, dan zeg je: het is voldoende en het is mooi geweest. Dit is mijn oeuvre en je doet het er maar mee."
