Nieuwsuur volgt al sinds het begin van de coronacrisis de ontwikkeling van vaccins, de voorbereiding voor de vaccinatiecampagne en alle ontwikkelingen daarbij. Voor deze reconstructie spraken we met tientallen betrokkenen en kregen we honderden interne documenten in ons bezit. Door middel van deze documenten (verslagen van vergaderingen en overleggen, notulen van bijeenkomsten, e-mails en notities van het ministerie van Volksgezondheid, RIVM en zorgorganisaties) en alle gesprekken waren we in staat om een beeld te vormen van de voorbereiding en uitvoering van de vaccinatiecampagne.
Ouderen en kwetsbaren vormen het speerpunt van het kabinet bij de bestrijding van de coronacrisis: dit zijn de mensen die het eerst beschermd moeten worden. Daarom heeft Nieuwsuur ervoor gekozen om voor deze reconstructie de focus te leggen op deze groep.
Nieuwsuur heeft een week geleden het ministerie van Volksgezondheid, het RIVM, de Landelijke Huisartsen Vereniging en logistiek dienstverlener Movianto gevraagd om antwoord op een aantal vragen en reactie op onze bevindingen. Helaas zijn niet al onze vragen beantwoord. Hierdoor blijven sommige punten onopgehelderd, zoals de keuze om de huisartsen het Moderna-vaccin te geven. Ook is nog altijd niet duidelijk waarom pas eind december werd besloten dat de vaccins van Pfizer toch wel in kleinere verpakkingen gedistribueerd konden worden.
Hieronder de volledige reacties van de organisaties.
Ministerie van Volksgezondheid:
Wat betreft de vaccinatiecampagne: zoals ook aangegeven in de Kamerbrief van 4 januari 2021 is al voor de zomer van 2020 samen met het RIVM een start gemaakt met de voorbereidingen voor de uitvoering van de vaccinatiecampagne. Zo is een verkenning uitgevoerd naar de opzet en organisatie van de campagne samen met de relevante uitvoeringspartijen.
Wat betreft veranderende omstandigheden, zoals welk vaccin eerst komt, een plots tekort aan Moderna, wat dan te doen, oefenen met distributie in relatie tot verschillende eisen van de vaccins, het opkomen va een besmettelijker VK-variant (maar ook recent de bijwerkingen met AstraZeneca): veranderende omstandigheden zijn eigen aan een crisis. In brieven aan de Tweede Kamer en in plenair debat heeft de minister van VWS eerder aangegeven dat we achteraf bezien meer wendbaar hadden willen zijn snel genoeg op veranderingen te anticiperen. Zo hadden de GGD'en eerder gevraagd kunnen worden hun systemen in gereedheid te brengen.
De vaccinatiestrategie is na advies van gebruikelijke experts zoals de Gezondsheidsraad en OMT en besluit kabinet- overigens gebleven zoals hij was (we zitten middenin gevaarlijke pandemie, we proberen zoveel mogelijke ziekte en sterfte te voorkomen, er is helaas nog steeds schaarste aan vaccins soms ook plotseling -, we vaccineren de meest kwetsbaren eerst, ook zorgmedewerkers in de directe Covidzorg kwamen daar oa bij). Met name de logistieke vereisten van de verschillende vaccins, de wet- en regelgeving en soms heel strikte productvereisten (oa temperatuur) voor geneesmiddelen, aan verpakkingen, vervoer en het bewaren, maken dat het soms ingewikkeld was om vaccins snel op de goede plek te krijgen. Dat kan inderdaad soms geleid hebben tot onduidelijkheid en verwarring maar dat is eigen aan een crisis, hoe hard we ons ook inzetten het helder en continu logisch te doen: we zijn afhankelijk van leveringen, logistiek, vereisten etc.
Zoals ook in de Kamerbrief van 2 februari jl. staat, is het door de verscheidenheid aan woonsituaties in sommige gevallen moeilijk (geweest) een scheidslijn aan te houden welke cliënten onder welk deel van de vaccinatieoperatie vallen. Dat de coronacrisis met name in de verpleeghuizen en andere instellingen ongenadig toegeslagen heeft is ongelofelijk verdrietig.We hebben samen met de uitvoerende partijen alles op alles gezet om toch zo snel mogelijk deze kwetsbare groepen te vaccineren. Uit de cijfers van het RIVM blijkt dat inmiddels bijna alle verpleeghuisbewoners een eerste vaccinatie hebben gehad, en dat de meeste bewoners ook de tweede vaccinatie hebben ook ontvangen. Natuurlijk zijn er altijd situaties waarin mensen door omstandigheden als ziekte niet gevaccineerd kunnen worden op dat moment. Daarom hebben eind maart de verpleeghuisbewoners die in de eerste ronde niet aan bod zijn gekomen, bijvoorbeeld door ziekte, alsnog een vaccinatie aangeboden gekregen. Op 29 maart is daar zogenoemde veegronde gestart in de instellingen, waarbij zo'n 20.000 vaccins zijn besteld. Voor kleinschalige instellingen waar eind januari daarmee is gestart, geldt dat ook nog een veegronde is gepland (eerste en tweede prik), die naar verwachting deze maand wordt afgerond.
Met dank aan oa GGD's, huisartsenposten, (ziekenhuis)apothekers hebben we uiteindelijk op een zo goed mogelijke manier vorm kunnen geven aan zo snel mogelijk prikken. Elke prik in een arm is er één, er zijn nu ruim 3 miljoen gezet en we willen zo snel mogelijk meer tempo. Dit kwartaal komen er bijna 17 miljoen vaccins naar Nederland, waaronder 3 miljoen Janssen waar 1 prik van nodig is. Het aantal vaccins is helaas nog steeds de beperkende factor. Dit geldt in de hele EU.
RIVM:
1. Op basis van welk inzicht dat u eind december wel had en in de maanden daarvoor niet, werd eind december besloten dat de Pfizer-vaccins wel herpakt konden worden?
Eind nov 2020 heeft het eerste gesprek over repack van Pfizer vaccins plaatsgevonden. De conclusie was dat repack bij -70°C of op droogijs vanwege arbeidsomstandigheden niet mogelijk was, zeker niet voor de gevraagde grote hoeveelheden. Ompakken op kamertemperatuur in de bestaande ompakfaciliteit is gezien de vaccinspecificaties niet mogelijk. (Na afstemming met IGJ hebben we in januari een repack proces bij 2-8 ontwikkeld. Dit proces is voorafgaand aan het repacken geauditeerd door IGJ)
2. Heeft u andere partijen dan Movianto gevraagd om u te helpen met de (fijn)distributie van de Pfizer-vaccins? Zo ja, welke?
Nee. In de opzetfase zijn wel de ziekenhuisapothekers betrokken geweest. Zij hebben Pfizer omgepakt voor de vaccinatie van de acute zorg en incidenteel zijn zij betrokken geweest voor het ompakken van vaccins voor kleine groepen.
3. De directeur van het logistieke bedrijf Brocacef heeft verschillende keren aangeboden te helpen bij de distributie. Waarom hebt u hier geen gebruik van gemaakt?
In Movianto hebben wij sinds 2012 een goede en betrouwbare logistieke partner
4. De Britse en Belgische overheid besloten begin december al dat het mogelijk was om de Pfizer-vaccins te herpakken en kleinschalig te distribueren naar zorginstellingen. Was u hiervan op de hoogte?
Nee
5. Waarom is besloten om de huisartsen met het vaccin van Moderna te vaccineren?
(vraag voor) VWS
6. Is de initiële constatering dat dit geen gevolgen zal hebben voor de bewoners in de instellingen die ook met Moderna worden gevaccineerd gebaseerd op doorrekeningen van het RIVM? Hoe verklaart u dat kort erna blijkt dat het vaccineren van deze bewoners trager verloopt vanwege een gebrek aan Moderna-vaccins?
(vraag voor) VWS
Landelijke Huisartsen Vereniging:
In de vaccinatiestrategie stond van begin af aan dat huisartsen en hun medewerkers snel gevaccineerd zouden moeten worden. Beoogd was dat te doen zodra zij zouden starten met vaccineren. Het starten van vaccinaties door huisartsenpraktijken duurde echter langer dan verwacht en dus moest er, zoals afgesproken, een alternatieve weg komen.
Een snelle vaccinatie was van belang om te zorgen dat de patiëntenzorg zoveel mogelijk overeind kon blijven. We zagen op dat moment in de huisartsenpraktijken steeds meer uitval door corona en/of quarantaine en dat dat leidde tot het afschalen van patiëntenzorg. Ook voorzagen het ministerie en wij een toename van het aantal besmettingen door de Britse variant die in opkomst was. Veel meer covid-patiënten thuis zouden dan een beroep op de huisartsenzorg gaan doen. De vaccinatie van huisartsen is dus niet botsend met het patiëntenbelang, maar juist in het belang van de patiëntenzorg, om die overeind te houden. Nadrukkelijk ook voor al die kwetsbare patiënten, met en zonder corona, die thuis wonen en de zorg van de huisarts nodig hebben.
In het zoeken naar een alternatieve weg om de huisartsen te vaccineren, hebben wij aangegeven dat de inzet van BioNTech/Pfizer ons het meest logisch leek, omdat de berichtgeving was dat op dat moment daar grote hoeveelheden van beschikbaar waren.
Als LHV gaan wij uiteindelijk niet over de keuze welk vaccin voor welke doelgroep wordt ingezet, daar gaat de overheid over. Tot onze verrassing werd niet Pfizer (waar tot dan toe sprake van was) maar Moderna aangeboden. Daarbij werd aangegeven dat daarvan voldoende doses beschikbaar waren om de doelgroep huisartsen mee te vaccineren. De uitvoering moest om logistieke redenen plaatsvinden op een aantal centrale locaties, dat kon niet per huisartsenpraktijk, daarom hebben we gebruik gemaakt van beschikbare faciliteiten in de ziekenhuizen. Het daadwerkelijke vaccineren is door huisartsen zelf, soms aangevuld door ondersteunend personeel, uitgevoerd.
Op 18 januari hebben wij afspraken gemaakt met het ministerie van VWS over de vaccinatie van huisartsen. Bron: https://www.lhv.nl/actueel/nieuws/nadere-afspraken-vws-en-lhv-vaccineren-van-huisartsen-start-nog-deze-week In die afspraken staat ook dat het vaccineren van huisartsen met Moderna niet ten koste gaat van reeds gealloceerde vaccins.
Wij hadden en hebben geen inzicht in de inkoop en de voorraden van de verschillende vaccins. Wij kunnen dan ook geen antwoord geven op de vraag hoe het dan kan dat er op 28 januari (twee weken na onze afspraak met VWS) zorgen lijken te zijn over de beschikbare hoeveelheid Moderna-vaccin voor bewoners van verschillende woonvormen. Deze vragen zullen jullie moeten stellen aan degenen die zicht hebben op de leveringen en voorraden en op basis daarvan de vaccins toewijzen aan doelgroepen (dus aan het ministerie van VWS).
We delen het beeld dat de vaccinatiecampagne in de verschillende instellingen in de ouderenzorg ingewikkeld was. Dat zat hem onder andere in de aanvankelijke strategie om onderscheid te maken tussen type bewoners en wie op basis daarvan verantwoordelijk was voor de vaccinatie van die bewoners, in combinatie met de beperkte beschikbaarheid van vaccins én wisselende geschiktheid van vaccins voor verschillende doelgroepen. In die periode werden pilots gestart voor vaccinatie door teams vanuit de huisartsenposten. Gelukkig is de strategie later versimpeld en kwam er meer vaccin beschikbaar.
Movianto:
(Verzorgt de distributie van de coronavaccins in Nederland.)
1. Wanneer bent u voor het eerst door het RIVM en/of het ministerie van VWS gevraagd of u de vaccins van Pfizer kon ompakken in kleinere hoeveelheden? Wat was hierop uw antwoord?
Eind nov 2020 heeft het eerste gesprek over repack van Pfizer vaccins plaatsgevonden. De conclusie was dat repack bij -70°C of op droogijs vanwege arbeidsomstandigheden (veiligheid) niet mogelijk was, zeker niet voor de gevraagde grote hoeveelheden. Ompakken op kamertemperatuur in de bestaande ompakfaciliteit is gezien de vaccinspecificaties niet mogelijk. (Na afstemming met IGJ hebben we in januari een repack proces bij 2-8 ontwikkeld. Dit proces is voorafgaand aan het repacken geauditeerd door IGJ).
2. Het RIVM zegt in het najaar van 2020 meerdere keren onderzocht te hebben of de vaccins van Pfizer omgepakt konden worden. Bent u hierover door hen geconsulteerd? Wat was uw antwoord?
Zie antwoord vraag 1.
3. Verzorgt u op dit moment alle (fijn)distributie van alle vaccins in Nederland?
Ja, wij verzorgen de distributie naar uitvoerenden zoals GGD, Huisartsen en zorginstellingen, echter niet tussen locaties van uitvoerenden.
4. De Britse overheid besloot begin december al dat het mogelijk was om de Pfizer-vaccins te herpakken en kleinschalig te distribueren naar zorginstellingen. De Britse tak van Movianto is betrokken bij de distributie van de vaccins in Groot-Brittannië. Was u hiervan op de hoogte?
Ik wist dat Movianto UK, net als wij, geselecteerd was als partner voor het covid vaccin programma maar was verder niet op de hoogte van de details, op hoofdlijnen uiteraard wel.
6. Heeft u overwogen de hulp van andere logistieke expert-organisaties in te roepen? Kunt u uw antwoord toelichten?
Nee, wij zijn de experts bij uitstek. Wij doen al jaren niets anders dan Healthcare logistiek. We werken wel samen met partners in distributie die ons helpen de pieken in volumes op te vangen. Dit zijn gevalideerde leveranciers, ook weer volgens de GDP regelgeving.
