Floor Ligtvoet en Karel Ornstein
Floor Ligtvoet en Karel Ornstein
Voor wie graag biologisch eet is natuurvlees en wildernisvlees het summum. Maar opnieuw zijn er te hoge waarden dioxine aangetroffen in vlees van dieren die het hele jaar door grazen in natuurgebieden. Ditmaal bij konikpaarden uit de Oostvaardersplassen.
Uit een steekproef onder vijf merries en vijf hengsten van vier jaar en ouder bleken drie hengsten boven de gestelde dioxinenorm van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) te liggen. Het vlees van één hengst bevatte zelfs twee keer de toegestane waarde. Het vlees van de oude hengsten is daarom ongeschikt en wordt niet verkocht.
Dioxines zijn chemische stoffen die bij (vuil)verbrandingsprocessen kunnen ontstaan. Ze zitten ook in bepaalde bestrijdingsmiddelen en koelvloeistoffen met polychloorbifenylen (pcb's). Dat de dieren uit de Oostvaardersplassen te veel dioxine in het vlees hebben, heeft Staatsbosbeheer "zeer verrast". Het hertenvlees bleek wel in orde.
Waarschuwingsborden
Als mensen dioxines binnenkrijgen, verhoogt dat de kans op een slechter werkend afweersysteem, een verminderde vruchtbaarheid en kanker. "Dagelijkse inname van lage gehaltes kan uiteindelijk leiden tot verhoogde gehaltes in het lichaam en daarmee schadelijke effecten", schrijft het RIVM op haar website. Om die reden zijn er normen gesteld aan vlees dat bedoeld is voor consumptie.
Deze zomer werd al een te hoge hoeveelheid dioxine aangetroffen bij runderen en konikpaarden in de uiterwaarden bij het Gelderse Poederoijen en Weurt. Bij de Kaliwaal werd te veel dioxine in de lever van runderen ontdekt.
Het probleem kwam aan het licht door aanhoudende vragen van dierenliefhebber Annemieke van Straaten aan de NVWA. Zij vond het vreemd dat de wilde grazers gehouden worden in riviergebieden waar waarschuwingsborden staan, die mensen afraden om er te zwemmen of vis te eten vanwege bodemverontreiniging.
De NVWA is inmiddels begonnen met een onderzoek naar de relatie tussen dioxine bij wilde grazers en de mogelijke bodemvervuiling langs de rivieren. De resultaten worden op zijn vroegst in de zomer van 2021 verwacht. De verkoop van vlees uit de uiterwaarden is inmiddels stilgelegd.
Dit jaar kunnen consumenten voor het eerst naast hertenvlees ook paardenvlees uit de Oostvaardersplassen kopen. Staatsbosbeheer doodt de dieren om "de balans tussen de aantallen grote grazers en de landschappelijke diversiteit te bewaren". Maar met de dioxinevondst bij wilde grazers uit de uiterwaarden in het achterhoofd, liet Staatsbosbeheer uit voorzorg enkele konikpaarden testen.
Staatsbosbeheer doet, samen met de Universiteit Wageningen en de Gezondheidsdienst voor Dieren, een grootschalig vierjarig onderzoek naar stoffen in onder andere planten en de bodem die van invloed kunnen zijn op de gezondheid van wilde grazers in de Oostvaardersplassen. Ze nemen dioxines hier nu in mee.
Emeritus hoogleraar toxicologie Martin van den Berg van de Universiteit Utrecht noemt het aannemelijk dat de dioxines via de lucht op de Oostvaardersplassen zijn neergeslagen. Dioxines, verspreid bij (vuil)verbrandingsprocessen, kunnen in de lucht vele honderden kilometers afleggen, zegt hij. "Afhankelijk van de wind kan het uit het Ruhrgebied, Brabant of de Europoort komen."
Zwangere vrouwen
In het Gelderse rivierengebied lijkt vervuild slib dat bij hoogwater op de bodem van de uiterwaarden achterblijft, de meest logische bron te zijn, denkt Van den Berg. "In de jaren '60, '70 en '80 is veel slib verontreinigd geraakt door lozingen van de industrie in de rivier."
Lokaal maken sommige politici zich ook zorgen over het verondiepen van zandwinningen met bagger en slib dat verontreinigingen kan bevatten.
De toxicoloog vindt het zorgwekkend dat nu pas goed onderzoek wordt gedaan naar dioxine in vlees van dieren in de uiterwaarden. "We weten al decennialang dat er in de uiterwaarden hoge concentraties van milieuverontreinigingen zitten - waaronder dioxines - en dat koeien daaraan worden blootgesteld."
Volwassenen die dit vlees met deze hogere concentraties eten, hoeven overigens niet in paniek te raken, zegt Van den Berg, aangezien wildernisvlees slechts incidenteel wordt gegeten.
Wel is hij bezorgd over zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven en te hoge dioxinegehaltes binnen krijgen. "Dioxines kunnen bij ongeboren of pasgeboren kinderen zorgen voor een verstoring bij de ontwikkeling van de hersenfuncties en ook de weerstand aantasten. Dat wil je niet."
