Vanaf morgen mogen er op 700 adressen in Tilburg mensen met een uitkering of een politiedossier worden geweigerd. Dat is mogelijk door toepassing van de zogenaamde Rotterdamwet. Die moet de leefbaarheid in kwetsbare wijken verbeteren, maar een gunstig effect van de wet is nooit aangetoond. Toch maken steeds meer gemeenten er gebruik van.
De Rotterdamwet - de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek, in 2005 voor het eerst toegepast in Rotterdam - moet mensen met een bijstandsuitkering weren uit vrijgekomen huurwoningen. In de Tilburgse wijk Groenewoud geldt de wet vanaf morgen. Dat kon de afgelopen vier jaar al op 74 adressen, maar dat aantal is nu flink uitgebreid.
Geheime politiegegevens
Burgemeester Theo Weterings wil zo "meer diversiteit" in de wijk met "meer weerbare mensen". Groenewoud kent relatief veel criminaliteit en mensen zonder inkomen uit arbeid zijn volgens Weterings makkelijker te verleiden tot criminele activiteiten.
De gemeente Tilburg heeft naar eigen zeggen de afgelopen vier jaar goede ervaringen met de wet, maar kan geen cijfers overleggen. De gemeente beroept zich op geheime politiegegevens en "positieve reacties van professionals en bewoners in de wijk".
Op straat reageert een meerderheid van de wijkbewoners afwijzend op de maatregel. "Iedereen heeft recht op een woning", zegt een bewoner. "Als je mensen met meer geld in de woningen zet, krijgen de armen het niet beter", zegt en ander. Slechts een enkeling is positief: "Mensen met een uitkering moeten niet op een kluitje zitten, anders verloedert het hier."
Matrassen
Asha Ramdat is op zoek naar een baan als masseuse, maar komt door corona niet aan het werk. Ze woonde lang op Curacao, waar ze met haar ex-man een eigen onderneming had. Toen ze uit elkaar gingen, keerde ze terug naar Nederland.
Op 1 augustus zou ze verhuizen van Den Haag naar de wijk Feyenoord in Rotterdam, waar haar 18-jarige inwonende zoon studeert. Maar op de dag van de verhuizing kreeg ze bericht dat haar aanvraag voor een huisvestingsvergunning was afgewezen omdat ze een bijstandsuitkering ontvangt.
Ook heeft ze niet de verplichte zes jaar binding met Rotterdam. Ramdat blijft nu noodgedwongen in haar huurwoning in Den Haag, maar moet daar van de woningbouwvereniging vertrekken omdat ze al heeft opgezegd én in onderhuur woont.
Alleen in de woonkamer van haar huurhuis ligt nog vloerbedekking en is er nog licht. Daarom slaapt Asha Ramdat met haar zoon op matrassen op de grond.
Half januari dient een rechtszaak over de gedwongen uitzetting van Ramdat. "Ik zoek dagen op de computer naar een betaalbaar huurhuis, maar zodra ze horen dat je bijstand krijgt, gaat de deur dicht", zegt de wanhopige Ramdat. Ze is ook niet welkom bij de daklozenopvang omdat ze lang op Curaçao heeft gewoond.
Cody Hochstenbach van de Universiteit van Amsterdam onderzocht in 2015 de effectiviteit van de Rotterdamwet in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en op verzoek van de Eerste Kamer. "De bevolkingssamenstelling verandert inderdaad, maar de leefbaarheid en veiligheid verbeteren niet", zegt Hochstenbach. Bureau TwynstraGudde én het bureau Statistiek van de gemeente Rotterdam kwamen tot dezelfde conclusie. Maar de rapporten verdwenen in een la.
De Rotterdamwet was in beginsel een tijdelijke wet die vier jaar geldig was. Inmiddels is de wet meermaals verlengd en wordt hij toegepast op 52.000 adressen in tien gemeenten. Naast Rotterdam en Tilburg zijn dat onder meer Nijmegen, Dordrecht, Vlaardingen, en Zaanstad.
Eerst werden huurders zonder inkomen uit arbeid uitgesloten, nu kan ook een te laag opleidingsniveau of een politiedossier reden zijn. "Het verbaast me", zegt Hochstenbach. "Het is controversieel omdat het kwetsbare groepen verder in het nauw drijft en de wet geen aantoonbaar nut heeft."
Discriminerend
Toch is de Tilburgse burgemeester Weterings overtuigd van het nut. "Als je echt aan de kant staat van mensen die het goed voor hebben met de wijk dan wil je een andere samenstelling. Daar heb je de Rotterdamwet voor nodig, want het is een kwestie van een lange adem."
Het ministerie vraagt gemeenten om hun aanvraag om de wet te mogen toepassen te onderbouwen met onder meer gegevens uit de Leefbaarometer. Die moet de noodzaak van de inzet van de maatregelen onderbouwen.
In de Leefbaarometer krijgen wijken scores voor leefbaarheid. Hoe hoger het aantal inwoners met een migratieachtergrond, des te lager de score. Hochstenbach: "Dat is discriminerend. Daarmee veronderstel je dat migranten per definitie de leefbaarheid van een wijk verzwakken."
Het ministerie van Binnenlandse Zaken is bezig met de ontwikkeling van een nieuwe versie van de Leefbarometer, laat het aan Nieuwsuur weten. "Het doel is om in de nieuwe Leefbarometer 3.0 geen indicatoren meer te gebruiken die betrekking hebben op specifieke groepen met een migratie-achtergrond."
De Raad van State oordeelde eerder zeer kritisch over de wet. Vooral over het politiedossier-artikel dat aan de wet is toegevoegd. Het kunnen weigeren op basis van politiemeldingen is een "ernstige inbreuk op de grondwettelijke vrijheid van vestiging en de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer", aldus de Raad van State.
