Het schemert als in de volkswijk Vallecas in Zuid-Madrid de eerste spandoeken worden uitgerold. Verplegers, arbeiders, studenten en gezinnen met kinderen, zo'n driehonderd buurtbewoners eisen hetzelfde: een betere gezondheidszorg in hun wijk.
Op hetzelfde moment wordt voor veertig gezondheidscentra van Madrid gedemonstreerd. Buurtcomités klaagden al eerder over armoede en een slechte gezondheidszorg, maar de pandemie brengt meer sociale ongelijkheid aan het licht.
Na de economische crisis van 2008 vertrokken veel ervaren artsen naar andere regio's en zelfs naar het buitenland, waar werkomstandigheden beter zijn. Nu doen jonge dokters hier het zware werk. De 30-jarige Cristina Sanz studeerde anderhalf jaar geleden af en heeft al twintig losse contracten gehad, steeds in andere gezondheidscentra. "Gisteren zag ik 65 nieuwe patiënten, ik ken niemand van gezicht." Ze vertelt over slecht onderhouden gebouwen met weinig apparatuur.
"Wij eisen goede gezondheidszorg", echoot het over het plein deze avond. Een ouder echtpaar klapt verwoed mee. "Het regiobestuur wil ons marginaliseren en vergeet deze arbeiderswijk. Net zoals alle wijken in Zuid-Madrid. We willen meer zorgmedewerkers en meer verpleegsters." Het geschreeuw en gejuich van de demonstranten neemt toe. Er zijn woedende gezichten.
Juist deze armere wijken zijn als eerste afgesloten. De regiopresident Isabel Díaz Ayuso gaf de bewoners zelfs de schuld van de verspreiding van het virus. "Mensen hier voelen zich vergeten", zegt de jonge arts Sanz. "Politici investeerden niet in deze wijken, terwijl covid-19 hier flink toeslaat. En nu wijzen ze ons na."
Als ik een zieke patiënt vertel dat hij zich moet afzonderen, en hij antwoordt dat hij met tien mensen in een appartement leeft, wat kan ik dan zeggen? Hoe kan zo iemand veilig in quarantaine gaan?
Er zijn meer problemen. Veel mensen moeten hier gedwongen zwart werken. In de fabrieken, op het land en in de restaurants. Een besmetting met corona betekent een flinke financiële klap.
Wijkbewoners worden mondjesmaat opgeroepen voor een covid-19-test om vier uur 's middags. Wie niet kan, heeft pech. Iedereen in de lange rij lijkt bang voor de uitslag. In Spanje is de werkloosheid door de coronacrisis al gestegen naar vijftien procent. "Je baas heeft zo een ander", verzucht een man in een rood trainingspak. "Veel mensen zijn bang om positief te testen. Bedrijven geven je niks cadeau. Ze zetten je zo op straat."
Maar ook quarantaine is hier niet vanzelfsprekend. Juist in deze wijken zijn mensen klein behuisd. Arts Cristina Sanz: "Als ik een zieke patiënt vertel dat hij zich moet afzonderen, en hij antwoordt dat hij met tien mensen in een appartement leeft, wat kan ik dan zeggen? Hoe kan zo iemand veilig in quarantaine gaan?" Sanz kijkt somber. "Ik ben erg bezorgd over de covid-19-pandemie, maar ik maak me meer zorgen over de gevolgen, de sociale pandemie."
'Sociale explosie'
Socioloog Pablo López Calle onderzoekt de leefomstandigheden in Zuid-Madrid. Hij waarschuwt de regering: "We zien een sociale kalmte voor de storm. Deze crisis gaat flinke wonden slaan in mensenlevens. Het zal lang duren voor die wonden geheeld zijn."
De regiominister van Volksgezondheid, Antonio Zapatero, is zelf arts. Hij vindt dat de politiek weinig blaam treft. "Het is bekend dat de sociale achtergrond van patiënten belangrijk is. Die bepaalt wat voor leven mensen leiden, hun gewoontes, hun leefomstandigheden. Factoren die bepalen of een virus zich in bepaalde zones sneller verspreidt. Dat is altijd zo geweest."
De wijkcomités blijven bij hun eis; een betere gezondheidszorg. Ze hebben voor de komende donderdagen nieuwe acties aangekondigd.
Socioloog López Calle denkt dat de overheid met vuur speelt. "Er komt een moment dat de angst voor de economische gevolgen groter wordt dan de angst voor het virus. Dan kan er een sociale explosie ontstaan. Het is niet te hopen, want dat zal de situatie zeker niet oplossen."
