Judith van de Hulsbeek en Wouter Zwart
Judith van de Hulsbeek en Wouter Zwart
Duitsland wordt alom gezien als een land dat relatief goed door de coronacrisis komt. Toch is het verzet tegen de coronamaatregelen ook daar aanzienlijk. Iedere week gaan er duizenden demonstranten de straat op; eind augustus waren het er in Berlijn bijna 50.000. De leidende beweging daarbij heet Querdenken: dwarsdenken. Een bonte verzameling van mensen die het vertrouwen in politiek, media en wetenschap hebben verloren.
Querdenken ontstond begin april in Stuttgart, tijdens de eerste golf. IT-ondernemer Michael Ballweg wilde een demonstratie organiseren, omdat hij de maatregelen, de gedeeltelijke lockdown, buitenproportioneel vond. Hij kreeg in eerste instantie geen toestemming, maar wist het via het grondwettelijke hof, op basis van het artikel over het demonstratierecht, toch af te dwingen. Dat maakte hem voor veel Duitsers die kritisch zijn over het coronabeleid onmiddellijk tot held.
Ballweg houdt wekelijks op meerdere demonstraties toespraken. Ook in de Zuid-Duitse stad Konstanz, waar Nieuwsuur hem spreekt, wordt hij als ster onthaald. "Mooi om te zien dat het vrijheidsvirus ook in Konstanz is aangekomen", roept hij het juichende publiek toe.
Nieuwsuur vraagt wat volgens hem de kern van de beweging is; wat Querdenken wil bereiken. "We eisen dat alle coronamaatregelen worden afgeschaft, dat onze grondrechten weer gelden en dat de regering die ons in deze belabberde situatie heeft gebracht aftreedt"
'Remedie erger dan kwaal'
Ballweg ontkent niet dat corona bestaat of dat er mensen ziek worden. Voor hem gaat erom dat de maatregelen uit verhouding zijn; de remedie is erger dan de kwaal. En dat is voor velen de reden dat ze zich bij Querdenken hebben aangesloten.
In het parlement, in de media en onder wetenschappers worden te weinig vraagtekens gezet bij het beleid van de regering, vinden ze hier. Veel Querdenkers spreken zelfs van een 'Denkverbot'. Een demonstrante verwoordt het zo: "Mensen zijn zelfs bang om hun baan te verliezen als ze echt zeggen hoe ze erover denken. De angst om kritiek te geven is groter dan die voor het virus."
Extreme theorieën
Ook zij die geloven in extremere theorieën vinden hier gehoor. Meerdere geïnterviewden nemen op een gegeven moment een afslag naar samenzweringen, geheime vaccinatieprogramma's of deepstate-pedofielennetwerken. Ballweg ziet er het probleem niet van in: "Ik noem dat vrijheid van meningsuiting. Zolang het niet illegaal of verderfelijk is, mag het van mij gezegd worden."
Querdenken-demonstraties trekken een divers publiek. Wij vroegen enkele aanwezigen wat voor hen de reden was om naar de demonstratie te komen.
NieuwsuurInwoner Konstanz, wil anoniem blijven: “Merkels muilkorf, ja dat staat er op mijn mondkapje. Dat is toch ook zo? Ze dwingt ons die dingen te dragen, terwijl niet bewezen is dat ze helpen. Kinderen moeten ze in de klas op. Ik noem dat kindermishandeling.” 
NieuwsuurIngeborg (67) en Gisela (70): “We krijgen niet het hele verhaal te horen. Je ziet de hele tijd dezelfde wetenschappers, terwijl je op internet ook hele andere theorieën leest. We nemen niet alles wat we hier horen even serieus, maar hier hoor je tenminste ook een ander geluid.” 
NieuwsuurMarisa Vorlauf (21): “Ik vind het heel belangrijk dat we weer met elkaar gaan praten. De verdeeldheid in Duitsland baart me zorgen. Ik wil dat we met elkaar op gelijke hoogte kunnen praten, dat er weer discussie mogelijk is. Querdenken roept ertoe op dat iedereen zelf zijn mening vormt, zelf onderzoek doet. Dat moet ook mogen." 
NieuwsuurNico Erhold (45): “Corona is een grote leugen. Ik ken niemand die het heeft gehad, en niemand die iemand kent die het heeft gehad. We worden door onze regering verarscht, voor de gek gehouden. Ik ben het helemaal zat.” 
NieuwsuurEen van de demonstranten in Konstanz
Inmiddels heeft zich een breed spectrum van mensen bij de beweging aangesloten. In Konstanz is het overgrote deel van de demonstranten vreedzaam. Het doet een beetje denken aan een hippiefestival, er zijn veel mensen uit de esoterische of antroposofische hoek.
Ik ben me al maanden aan het distantiëren, op een gegeven moment is het genoeg
Bij eerdere demonstraties liepen ook rechts-extremisten, zogenoemde Rijksburgers (een groep die de republiek Duitsland niet erkennen en terug willen naar het Duitse Keizerrijk) en antisemitische complotdenkers mee. In Berlijn werd de dag ontsierd door enkele rellen en een groep die met onder meer extreem-rechtse Reichskriegsflaggen de trappen van het parlement bestormde.
Ballweg zucht als we hem ernaar vragen: "Extreem-rechts heeft bij ons niks te zoeken. Die demonstranten in Berlijn hoorden niet bij ons. Maar ik ben me al maanden aan het distantiëren, op een gegeven moment is het genoeg." Dat er onder medewerkers van Querdenkers en de sprekers die worden uitgenodigd ook extremisten zitten, zoals bijvoorbeeld de Youtuber Ken Jebsen, die wuift hij weg. "Geruchten, die naar mijn mening niet waar zijn."
Hoe wordt er over de grens gekeken naar de coronaregels? Op verschillende plekken in Europa is er verzet tegen strenge maatregelen. Nieuwsuur kijkt over de grens hoe het gaat in Duitsland, Frankrijk en Spanje.
Bekijk hier deel 1 uit de driedelige serie: in Marseille groeit het verzet tegen het 'elitaire' Parijs of lees het artikel.