Na een coronazomer waarin het relatief stil bleef op brexitgebied, staan de verhoudingen nu weer op scherp. In een nog niet gepubliceerd wetsvoorstel lijkt premier Boris Johnson terug te willen komen op eerder gemaakte afspraken. "Het risico dat het mis gaat is fors", zegt correspondent Tim de Wit.
De hele dag beheerste een artikel van de Financial Times de gemoederen. Die krant schreef vanmorgen dat de Britse regering een wetsvoorstel wil introduceren dat zou botsen met de afspraken die er in het uittredingsverdrag over Noord-Ierland, staatssteun en douaneheffingen zijn gemaakt.
Brexitdeskundige Rem Korteweg van Instituut Clingendael benadrukt dat het nog niet duidelijk is wat er precies in het nieuwe wetsvoorstel staat. "Misschien worden de onderhandelingen bevroren tot duidelijk is wat er in het wetsvoorstel staat, in een extreem scenario zouden ze kunnen klappen. Zo ver zijn we nog niet", zegt hij. "Maar samenwerking binnen en met de EU valt of staat met het maken van en je houden aan juridische afspraken."
De timing van het Britse voorstel is opmerkelijk. De Britten hebben begin dit jaar formeel de Europese Unie verlaten. Er loopt nu tot het einde van het jaar een overgangsperiode waarin de Britten EU-regels volgen. Ondertussen wordt er gepraat over de toekomstige relatie. Morgen beginnen de gesprekken weer.
De oud-premier van Ierland Bertie Ahern vreest het effect van het wetsvoorstel van de Britten. Hij stond aan de basis van het Goede Vrijdag Akkoord, dat een einde maakte aan het bloedige conflict in Noord-Ierland. "Alles wat de grens weer terugbrengt naar hoe het vroeger was, zou een ramp zijn."
"We hebben vaker gezien dat er eerst een granaat op tafel wordt gegooid en dat wanneer de stofwolken zijn opgetrokken, het toch mogelijk blijkt om verder te praten", zegt De Wit. "Het verbaast mij ook nogal dat ze zo'n storm veroorzaken tussen Brussel en Londen terwijl ze nu juist moeten zoeken naar een compromis."
Onderhandelen Britten in good faith?
De hele zomer werd er weinig voortgang geboekt. "Het liep al slecht met de onderhandelingen", zegt Korteweg. "Er was al frustratie bij de EU-onderhandelaar Barnier. Het lijkt wel alsof de Britten in plaats van stapjes voorwaarts steeds twee stappen achteruit zetten. Dat zorgt voor zorg bij de EU: zitten de Britten wel in good faith aan tafel? Het is nog te vroeg om daar ja of nee op te zeggen."
Maar Korteweg bekijkt de stap ook vanuit Brits standpunt. "Zij zijn hier de junior partij, de vragende. In zo'n situatie doe je jezelf groter voor", zegt hij. "Als je kijkt naar de retoriek van de Britten, trekken ze ook een rookgordijn op. Ze creëren onzekerheid over wat ze nu gaan doen, en hopen dat dat zorgt dat de EU toegeeflijker wordt. Wat ik frappant vind, is dat ze blijkbaar bereid zijn om hun goede naam op het internationale toneel in de strijd te gooien."
Woensdag wordt er meer duidelijk over het Britse wetsvoorstel. De Wit verwacht dat de EU zeer scherp zal kijken hoe het nieuwe Britse wetsvoorstel eruit zal zien. Als die wet tornt aan de gemaakte brexitafspraken, zal het worden gezien als een grove schending van de afspraken. "Het zou het heel moeilijk maken om de Britten als betrouwbare partners te zien", zegt de correspondent.
"Als de EU constateert dat er niet te praten valt met de Britse onderhandelaars, zou dat goed het einde kunnen zijn van de onderhandelingen", verwacht De Wit. Ook al is het voor beide partijen niet gunstig als de onderhandelingen stuklopen. "Het zou voor alle landen aan de Noordzee economisch een gigantische klap betekenen."
Riskant spel
"Het is een heel riskant spel dat de Britten spelen", zegt de correspondent. "Ze zijn bereid om tot het uiterste te gaan. Komende maanden zullen bepalen hoe de toekomst eruit zal zien. Dit soort incidenten helpen niet in die onderhandelingen. Dit is een rel, morgen moeten ze weer aan tafel."
Daar is Korteweg het mee eens. "Een akkoord komt in ieder geval niet dichterbij op deze manier", zegt hij. "Maar ook als de gesprekken mislukken en er komt een no deal, is dat niet het einde van de onderhandelingen. Het Verenigd Koninkrijk blijft aan de Noordzee liggen, dus het is een fase in de gesprekken. Die stoppen niet opeens."